نگاره های ابوالحسن غفاری کاشانی اسنادی مصور از وجوه آشکار و پنهان بافته های عصر زندیه

ابوالحسن غفاری افزون بر تاریخ نگاری، به تصویرگری نیز شهره است. نقاشی با رویکرد مستوفیگری موجب خلق آثاری از مضامین و شخصیت های تاریخی شد. درج امضا و نوشتار ذیل آثار او اهمیت دوچندانی در تاریخ هنر زندیه از یک سو و تاریخ هنر کاشان ازسویی دیگر دارد؛ بنابراین وجود توامان دو حرفه و مهارت نقاشی و تاریخ نگاری، موجب خلق تصاویری مستند و قرارگیری نوشتار و تصویر در یک قاب شده است. تعدادی از آثار ابوالحسن غفاری نمایانگر طرح بافته هایی از عصر زندیه است. شناخت طرح و نقش بافته های نیمه دوم سده دوازدهم از دریچه آثار هنرمندی کاشانی، در این مقاله پی گرفته شده است. مطالعه، طبقه بندی و تحلیل طرح ها و نقوش منسوجات غیرجامگانی در آثار ابوالحسن غفاری هدف نوشتار حاضر است. چه طرح ها و نقوشی از بافته های عصر زندیه در نگاره های ابوالحسن غفاری قابل مطالعه است؟ اهمیت آثار ابوالحسن غفاری در شناخت طرح و نقوش قالی عصر زندیه چگونه قابل تبیین است؟ داده های گردآمده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات موزه ای تحقیق کیفی پیش رو با روشی توصیفی تحلیلی جمع و تدوین شده است. نمونه ها به اقتضای دارا بودن منسوجات غیرجامگانی جمع آوری و هشت عدد از آثار ابوالحسن غفاری بررسی شده است. دستاورد پژوهش آنکه بافته ها از منظر طرح و نقش، قطع و کاربرد در آثار ابوالحسن غفاری تنوع دارند. طرح لچک ترنج در نگاره های دیدار کریم خان زند و وهبی افندی، شاه عباس دوم در دیدار با فرستاده گورکانیان هند در دو قطع قالیچه و پشتی، طرح محرابی در قالب سجاده در نگاره قاضی احمد، دو کناره با حاشیه های مداخل، دوستکامی و شیر و شکری در نگاره های میرمعزالدین و تاج بخشی نادرشاه شناسایی شد. دو جل در نگاره های قاضی عبدالمطلب و کریم خان زند سوار بر اسب و یک غاشیه در نگاره کریم خان زند جلودار خاصه مطالعه شد. درنهایت، دستاورد اصلی تحقیق درک ارتباط معنادار مضامین تاریخی و بافته ها از یک سو و شناخت پیوند دو پیشه ابوالحسن غفاری به عنوان نقاش و مستوفی ازسویی دیگر است.

Keywords:

عصر زندیه , ابوالحسن غفاری , منسوجات کاشان , طرح و نقش منسوجات غیرجامگانی