تحلیل روند پژوهش های گردشگری عشایری در ایران

مقدمه:  منابع و ظرفیت های فراوانی برای توسعه­ی گردشگری عشایری در ایران وجود دارد که از نظر اجرایی و پژوهشی مغفول مانده است. علیرغم اهمیت مزیت رقابتی گردشگری عشایری، پیشینه­ی پژوهشی متمرکز بر جایگاه آن در ادبیات گسترده­ی گردشگری، ضعیف به نظر می­رسد. . ضرورت بررسی روند پژوهش­های علمی در هر حوزه­ای از دانش، به دلیل اهمیت ارائه­ی تصویر شفاف از سیر علمی این پژوهش­ها و شناسایی شکاف­های پژوهشی در آن حوزه از دانش می­باشد.هدف پژوهش:  در همین راستا هدف پژوهش حاضر، توصیف و تحلیل محتوای پژوهش­های ایرانی گردشگری عشایری است.روش ­شناسی تحقیق:  پژوهش حاضر از نظر هدف، از نوع توصیفی-اکتشافی، از نظر ماهیت داده­ها، کیفی مبتنی بر داده­های ثانویه­ی آرشیوی، به لحاظ روش جمع­آوری داده­ها، کتابخانه­ای آنلاین و از نظر تحلیل، کمی مبتنی بر تحلیل­محتوای کمی می­باشد. جامعه­ی آماری پژوهش، شامل تمامی مقالات علمی و پایان­نامه­ها/رساله­هایی می­باشد (تمام­شماری) که با محوریت گردشگری عشایری به چاپ رسیده و انجام شده­اند. با دریافت فایل این مقالات و پایان­نامه­ها/رساله­ها، بر اساس سئوال­های پژوهش این اسناد با استفاده از نرم­افزار SPSS۲۲ تجزیه و نرم­افزار مایکروسافت-اکسل ۲۰۱۶ ترکیب و تحلیل شدند.قلمرو جغرافیایی پژوهش: پژوهش حاضر، قلمروی جغرافیایی خاصی ندارد و با رویکرد بررسی اسنادی-آرشیوی، تمام پژوهش­ها در زمینه­ی گردشگری عشایری را مدنظر قرار داده است.یافته ­ها و بحث:  تعداد پژوهش­های گردشگری عشایری ۶۸ مورد است و سرآغاز آن مربوط به سال ۱۳۸۶ است. در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، بیشترین تعداد آن منتشر شده اما در سال ۱۴۰۲ با کاهش چشمگیری روبرو شده است. ۵۳% پژوهش­ها در حوزه­ی نشریات و پایان­نامه­ها/رساله­های جغرافیایی منتشر شده­اند. بیشترین تخصص دانشگاهی، ترکیبی (بین­رشته­ای) و جغرافیایی بوده است. بیشترین گرایش موضوعی مربوط به موضوعات برنامه­ریزی، ظرفیت­سنجی منابع در مناطق و جامعه­ی عشایری و اثرات گردشگری عشایری، و بیشترین رویکردهای مطالعاتی مربوط به رویکرد علمی و دانش­محور بوده است. گردشگری عشایری بیشتر با رویکردهای گردشگری طبیعی-فرهنگی، گردشگری روستایی و احداث اقامتگاه بومگردی در ارتباط است. ایلات قشقایی و بختیاری و استان­های فارس، چهارمحال­وبختیاری، بیشتر از سایرین در این پژوهش­ها مدنظر قرار گرفتند. عمده­ی پژوهش­ها از روش کمی استفاده نموده­اند. نقش تاثیرپذیر گردشگری عشایری پررنگ­تر بوده و بیشتر از جنبه­ی عرضه­محوری، این پژوهش­ها انجام شده است.نتایج: به عنوان نتیجه­گیری کلی، پژوهشگران این حوزه روند علمی و دانش­محورشدن در پژوهش­های گردشگری عشایری و به تبع آن سیاست­گذاری و اجرای صحیح سیاست­ها را در پیش گرفته­اند، اما روند این پژوهش­ها در سال ۱۴۰۲ دچار یک افول زودرس شده است. پیشنهادات کاربردی مبتنی بر یافته­ها و نتایج در حد اقتباس پژوهشگران به منظور اصلاح رویکردهای قبلی و یا آغاز پژوهش­های نوین در این حوزه ارائه گردید.

Keywords:

پژوهش های گردشگری , عشایر کوچنده , قلمرو و جامعه ی عشایری , گردشگری عشایری , عشایر ایران