ارزیابی فنی و هیدرولیکی سامانه های آبیاری قطره ای فواره ای (بابلر) اجرا شده در نخلستان های شهرستان دشتستان استان بوشهر

گیاه نخل یکی از مهمترین محصولات کشاورزی استان بوشهر به حساب می آید.در سالهای اخیر با توجه به کمبود منابع آبی و حمایت بخش دولتی در ارائه تسهیلات بانکی،برخی از نخلستان های استان تحت پوشش سامانه های نوین آبیاری قرار گرفته اند.علی رغم انجام هزینه های زیاد سامانه های مذکور ممکن است راندمان آبیاری مناسبی نداشته باشند.لذا بررسی اینکه بهره برداری از این سیستم ها با جه مشکلانی روبه رو است ،می تواند در رفع این موانع و افزایش راندمان های این طرح ها موثر باشد.از این رو در این تحقیق که در تعدادی از نخلستان های شهرستان ... انحام شده است،به صورت تصادفی در برخی از قطعات آبیاری هر نخلستان ،میزان دبی قطره چکان ها در محدوده ابتدایی،میانی و انتهایی خطوط آبیاری به صورت حجمی اندازه گیری شد.بعلاوه فشار کارکرد سیستم،اندازه گیری و با فشار کارکرد طراحی مقایسه شد.همچنین برای پایش کیفی آب،میزان EC آب آبیاری برای هر نخلستان اندازه گیری و با شاخص اشباع لانژیلر امکان رسوب گذاری کربنات کلسیم محاسبه شد.همچنین به کمک نرم افزار ET۰calculator به طور ویژه میزان نیاز آبی خالص نخیلات در منطقه تعیین و با مقادیر آب آبیاری فعلی مورد مقایسه قرار گرفت.در گام بعدی راندمان های آبیاری،راندمان یکنواختی توزیع آب و نیز احجام متوسط آب مصرفی در زمان آبیاری بدست آمد.همچنین با اندازه گیری میزان آب مصرفی و میزان محصول تولیدی در هر هکتار ،به بررسی بهره وری آب بااستفاده از شاخص CPD پرداخته شد.درصد یکنواختی توزیع آب در نخلستان های مورد بررسی،در حدود (۷۰ درصد )اندازه گیری گردید.اما راندمان آبیاری در این نخلستان ها در سامانه آبیاری قطره ای در محدوده ناامید کننده کمتر از ۳۵ درصد محاسبه شد.که نشان دهنده تلفات آبی زیاد است.استهلاک تجهیزات سیستم های پمپاژ مانع از تامین فشار طراحی (حدود ۲۵ تا ۳۰ متر آب،فشارهای اندازه گیری شده حدود ۲۰ متر آب بودند)می شود.از آن جا که فشار مورد نظر طراحی ،در بهره برداری تامین نمی شود لذا استفاده از پمپاژ ثانویه جهت تامین این فشار پیشنهاد می شود.اما عدم توانایی مالی کشاورزان مانع از این مهم می شود.از منظر کیفیت آب نیز مقادیر شاخص اشباع لانژیلر به دست آمد که نشان دهنده آن است که امکان رسوبگذاری آب در سامانه های آبیاری قطره ای وجود دارد.در نتیجه استفاده از روش آبیاری بابلر به جهت جلوگیری از گرفتگی گسیلنده ها انتخاب مناسب تری خواهد بود و استفاده از الباقی گسیلنده ها به جهت امکان ایجاد گرفتگی پیشنهاد نمی شود.در نخلستان های مورد بررسی شاخص CPD بیشتر از ۰/۳ کیلوگرم بر مترمکعب برآورد شد ،که بیانگر این است که میزان بهره وری در نخلستان های مورد بررسی ما بیش از متوسط کشوری که ۰/۲۵ کیلوگرم بر مترمکعب است،بیشتر اندازه گیری شد اما از متوسط جهانی(۰/۵ کیلوگرم بر متر مکعب) کمتر است.حداکثر تبخیر تعرق درختان نخل،با اعمال ضریب گیاهی این نشریه در تبخیر تعرق مرجع بدست آمده از نرم افزار Et۰calculater برابر ۷.۶ تا ۸ میلیمتر در روز محاسبه گردید.در حالی که مطابق با دفترچه طراحی سامانه های آبیاری نخیلات که از خروجی نرم افزار Netwat بطور عام استفاه می گردد.مقدار تبخیر تعرق نخل در منطقه حدودا ۷/۲ میلیمتر در روز است که نسبت به نرم افزار مورد استفاده در این تحقیق کمتر برآورد شده است.از آنجا که آستانه تحمل نخل برای شوری،۴ دسی زیمنس بر متر است و EC های اندازه گیری شده آب در نخلستان های مورد بررسی بیشتر از ۴دسی زیمنس بر متر است در نتیجه مقداری کاهش محصول ناشی از شو ری در این نخلستانها رخ می دهد که لازم است این امر در نخلستان ها از طریق آبشویی در فصل باران یا اختلاط آب شیرین با شور مدیریت شود.

Keywords:

آبیاری بابلر , شاخص اشباع لانژیلر , نیاز آبیاری , نخل , بهره وری آب.