تحلیل ظرفیت های معماری سنتی با رویکرد گردشگری میراث فرهنگی مطالعه ی موردی: کاخ خورشید در کلات نادری

میان باستان­شناسی و گردشگری پیوندی دیرینه وجود دارد. این رابطه در رویکردهای مدرن، گردشگری میراث فرهنگی خوانده می­شود. گردشگری میراث فرهنگی یکی از مطرح­ترین شاخه­های این صنعت است و معماری سنتی منحصربفردترین مقصد آن محسوب می شود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از منظر روش توصیفی-تحلیلی است. هدف اصلی پژوهش پیش­رو تحلیل ظرفیت­های فرهنگی و میراثی کاخ خورشد در کلات نادری و تحلیل نقش و جایگاه آنها در توسعه­ی گردشگری میراث فرهنگی می­باشد. کاخ خورشید از بناهای تاریخی بسیار مهم دروان نادرشاه افشار در خراسان بزرگ است که از منظر ساختار و تزیینات وابسته به معماری نمونه­ای منحصربفرد در منطقه محسوب شده و توانمندی­های ویژه­ای در جذب گردشگران و تبدیل شدن به مقصد میراث فرهنگی را دارا می­باشد. داده های پژوهش حاضر با روش مطالعات اسنادی و بررسی های میدانی گردآوری شده است. مطالعات اسنادی پژوهش، شامل بررسی ادبیات پژوهشی به منظور طراحی مبانی نظری، طراحی پرسشنامه و تحلیل نهایی داده­ها صورت گرفته است. بررسی های میدانی پژوهش نیز شامل گرداوری آراء متخصصان این حوزه از طریق پرسشنامه با تکنیک دلفی بوده است. در ابزار پرسشنامه بر ابعاد کالبدی و هویتی کاخ خورشید که از مهمترین ویژگی­ها معماری و جاذبه­های گردشگری محسوب می­شوند، تمرکز شده است. روایی ابزار پرسشنامه توسط چند تن از متخصصان دانشگاهی و پایایی آن با محسبه­ی آلفای کرونباخ مورد تایید شد که عدد ۸۷۳. پایایی بالای ابزار را نشان می دهد. برای پردازش اطلاعات از نرم­افزار ۲۲ SPSS و با توجه به ماهیت داده­ها و هدف پژوهش از آزمون­های آماری تی تک­نمونه­ای، فریدمن و رگرسیون خطی برای تحلیل استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، کاخ خورشید، به دلیل دارا بودن المان­های معماری سنتی و هویت­محور­ بومی، مستعد تبدیل شدن به یکی از مقصدهای منحصربفرد گردشگری میراث فرهنگی در شهرستان کلات می­باشد. ظرفیت­های گردشگری این کاخ در دو گروه جاذبه های دیداری و ادراکی قابل دسته بندی و مطالعه هستند. جاذبه­های متعدد و متنوع موجود در تکنیک­های تزیین، نقشمایه های تزیینی و جسم و کالبد این بناها با تاثیر فراوان بر عطف توجه گردشگران، مولفه­های دیداری، مشهود و ملموس به شمار می­آیند و هویت فرهنگی موجود در جانمایه و کالبد آثار که سبب بروز حس تاثیرگذاری مکان و وابستگی مکانی در گردشگر می شود، مولفه­های حسی و ادراکی آن قلمداد می گردند. همچنین نتایج نشان می­دهند، ظرفیت­های ادراکی و هویت محور بیشترین تاثیر را بر عطف توجه گردشگران و افزایش ارزش مقصد گردشگری میراث فرهنگی در کاخ خورشید کلات نادری دارند.