آموزش علوم دینی در مساجد خراسان بزرگ در عصر سامانی

سده ­های میانه اسلامی را به یک اعتبار می­توان عصر فعالیت­های آموزشی مساجد دانست. با گذر از دوره فتوح اسلامی که غازیان و مجاهدان در سلسله مراتب عالیه آن جای داشتند، نوبت به علما رسید که تمدن اسلامی برای تحکیم مبانی علمی و نظری خود به آن­ها محتاج بود. برگزاری حلقه­های علمی و حضور قاریان، محدثان، مفسران و فقها در مساجد، نشان­دهنده پویایی و رشد این نهاد دینی و آموزشی در این برهه از تاریخ اسلام بود. این که در این میان، کارکردهای آموزشی مساجد سامانی از چه صبغه­ای برخوردار بود و علمای تحت سیطره این خاندان حکومتگر در رشد علوم دینی در دنیای اسلام چه نقشی ایفا نمودند، عمده­ترین پرسشی است که این مقاله می­کوشد تا برای آن پاسخی جستجو کند. یافته­های این پژوهش که مبتنی بر روش کیفی و رویکرد توصیفی-تحلیلی است، نشان می­دهد که سیاست مذهبی امرای سامانی همسو با خلفای عباسی، در پرورش علوم دینی در خراسان و ماوراءالنهر موثر واقع شد. از سوی دیگر، اهتمام علمای قلمرو سامانی در برگزاری جلسات آموزشی و تدریس علوم دینی در مساجد، موجب اقبال طلاب از سراسر جهان اسلام به خراسان و ماوراءالنهر، با هدف کسب علم از محضر آن­ها گردید.