بررسی فرآیند دگرگونی پنداره شهر اسلامی

پنداره شهر اسلامی دارای ادبیات نوشتاری یکصد ساله است ولی هنوز هم این پنداره با پرسش ها و ابهام های فراوانی رو به رو است. یکی از ابهام ها و پیچیدگی های پنداره شهر اسلامی، پاسخ به این پرسش هاست که آیا اصولا در جهان بیرونی و نه در ساحت اندیشه، پدیده ای به نام شهر اسلامی وجود دارد (یا داشته است) و یا خیر؟ پنداره شهر اسلامی در اثر تفاوت های ساختاری شهرهای مسلمانان با سایر شهرها پدید آمده است، یا در نتیجه التهابات و اندیشه های سیاسی، وضع شده است؟ پاسخ گویی به این گونه پرسش ها، پژوهشگر را به سوی بررسی تاریخی ادبیات شهر اسلامی، چگونگی زایش کلیدواژه و جستجوی فرآیند دگرگونی و گسترش پنداره شهر اسلامی، رهنمون می شود. این نوشتار در پی آن است تا با بررسی فرآیند تاریخی زایش و دگرگونی پنداره ای «شهر اسلامی» به این پرسش ها پاسخ دهد تا پژوهشگر حوزه شهر اسلامی با بینش کامل به این حوزه و به دور از ابهام ها و پیچیدگی ها و نیز با شناخت رویکردهای پژوهشی پویای این حوزه، گام های پسین خود را به روشنی بردارد. شیوه پرداختن به این موضوع و گردآوری داده ها، بررسی اسنادی و کتابخانه ای بوده است و در این گام تلاش شده است تا آنجا که شدنی است همه سرچشمه ها به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسوی دیده شوند. شیوه پژوهش در گام واکاوی و تحلیل و نتیجه گیری نیز پیروی از روش استدلال منطقی با در نظر گرفتن فرآیند تاریخی رویدادها بوده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که پدیداری پنداره شهر اسلامی در بستر تاریخی و بنا بر بایسته های ریخت شناسانه، اجتماعی و اقتصادی و به دور از انگیزه های سیاسی بوده است و با گذشت زمان و گستردگی چندی (کمی) و چونی (کیفی) پژوهش ها، بر ژرفای این پنداره افزوده شده است و اینک چندین رویکرد پژوهشی همزمان در این حوزه پویاست.

Keywords:

شهر اسلامی , خاورشناسان , فقه پژوهی , سنت پژوهی