تجزیه و تحلیل واگرایی اعتقادی و اندیشه ای در جهان اسلام در پرتو نقش آفرینی جریان تکفیری

مسئله تکفیر از دیرباز یکی از محورهای اساسی تعارض و خشونت در ادیان و ملل مختلف بوده است. این موضوع در دوره حساس کنونی به یکی از مسائل مبتلابه جهان اسلام تبدیل شده و توجه به آن بیش از گذشته اهمیت پیدا کرده است. مقاله حاضر درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی است که جریان تکفیری در ایجاد واگرایی اعتقادی و اندیشه­ای در جهان اسلام چه نقشی می­تواند داشته باشد؟فرضیه عبارت است از اینکه جریان تکفیری با نگاه منفی به مذاهب اسلامی و به وجود آوردن مرزبندی­های افراطی فرقه­ای، به ایجاد و گسترش واگرایی در سطوح فکری و اعتقادی در جهان اسلام دامن می­زند. آگاهی از این موضوع، امکان تبدیل این تهدید را به فرصتی برای شکل­دهی به هم­گرایی در جهان اسلام فراهم می­آورد. بدین منظور، مقاله حاضر ضمن معرفی و تبیین جریان تکفیری (متغیر مستقل) و مسئله هم­گرایی و واگرایی در جهان اسلام (متغیر وابسته) در سطح باورها و افکار، به تعارض مولفه­ها و شاخص­های جریان تکفیری با مولفه­های هم­گرایی در جهان اسلام که منجر به تاثیرگذاری و نقش­آفرینی منفی این جریان در ایجاد هم­گرایی جهان اسلام می­شود، اشاره می نماید.یافته­ها نشان داد در سطح باورها و افکار، مولفه­های جریان تکفیری نظیر اجتهاد بی­ضابطه، دوری از اندیشه­ورزی نوآورانه و پویا، تکفیر مذاهب و دگراندیشان مذهبی، سطحی اندیشی و اصالت ظواهر، تعصبات کور و دگماتیسم، پیروی محض از گذشتگان و برداشت و تلقی افتراق­انگیز از مفاهیم و اعتقادات دینی در تعارض با مولفه­های فکری و اعتقادی هم­گرایی در جهان اسلام نظیر اجتهاد ضابطه­مند، خردگرایی، باور به تقریب مذاهب و تشکیل امت اسلامی، عمیق اندیشی و نگاه جامع به دین، انعطاف­پذیری و مدارا، آینده­نگری و تاکید بر اشتراکات اعتقادی و مذهبی قرار گرفته است و منجر به ایجاد واگرایی می­شود.

تجزیه و تحلیل واگرایی اعتقادی و اندیشه ای در جهان اسلام در پرتو نقش آفرینی جریان تکفیری Keywords:

جریان تکفیری , سلفی گری , وهابیت , هم گرایی , واگرایی , جهان اسلام