کارکرد ها و جنبه های هویتی- اجتماعی تعزیه در تهران عصر قاجار

با رسمی شدن تشیع اثنی عشری در ایران، این مذهب کیی از مهم ترین پایه های هویتی جامعه، وتعزیه هنر مردمی و نمایشی که مصائب خاندان پیامبر و به طور خاص امام حسین (ع) در کربلا را به تصویرمی کشد، از درخشان ترین و برجسته ترین نماد های آن شدند. در روزگار قاجار و به خصوص عصر ناصریسرمایه گذاری های زیادی در این زمینه انجام شده و رشد و ترقی همراه با جلال و شکوه فراوان یافت. گرچهتعزیه، پس از اقدامات سرکوب گرایانه پهلوی اول تا حدود زیادی به حاشیه رانده شد، اما هنوز هم نشانه هایزیادی از هویت و اصالت شیعی- ایرانی را به همراه دارد. با نگاه اجتماعی به این پدیده تاریخی و هنری و دوریاز گشتن به دنبال روایت مستند عاشورا در این نوع از نمایش، می توان نوع ارتباطی که مردم با تعزیه برقرار میکنند و پیوند محکم و ناگسستنی میان آن ها را دریافت. زمان تعزیه یکفی و قابل تطابق با همه زمان هاست،این به آن معنی که متن تعزیه بیش از هر چیز روزگار خود را بازتاب داده و وجود قهرمان مشترک و نمادهای فهم و کیسان میان مردم از طبقات مختلف اجتماع است که این حدود و مرزهای اقتصادی و طبقاتیرا برداشته و در لحظات اجرای تعزیه، جامعه دارای وحدت و یکدستی نادر و کم نظیری می شود. به علاوهانعطاف پذیری زبان تعزیه و شبیه خوانی که با زبان، گویش و یا لهجه مردم هر محلی سازگار می شود، دلیلدیگری برای همزاد پنداری قوی تر مردم با جریان نمایش است.وجوه اشتراکی که میان حماسه های کهن ایران زمین و نوع بازگویی روایت کربلا در تعزیه وجود دارد،موجب شده تا هویت ملی و اصیل ایرانی نیز در حین اجرای شبیه خوانی مرور شده و زنده نگه داشته شود.سوگ سیاوش، سوگ زریران و سوگ شروین هر سه از داستان های ایرانی است که اشتراکات زیادی از آنها به جریان تعزیه راه یافته است.

Keywords:

تعزیه , هویت , سفارش اجتماعی , عصر ناصری , شبیه خوانی.