علم امام از دیدگاه شیخ مفید و علامه طباطبایی

جانشینی پیامبر(ص) یکی از مهم ترین مبانی اعتقادی مسلمانان به شمار می­رود. در میان شیعیان به این دلیل که جانشین پیامبر(ص) همانند خود او مبین و حافظ دین بوده و وارث علم پیامبر(ص) است، تعیین خصوصیات این جانشین نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. هم چنین علم ائمه((ع)) به جهت ارتباط آن با توحید و نقش آن در دیگر خصوصیات امامت از جمله مسائل مهم کلام اسلامی به شمار می­آید. بر این اساس این موضوع همواره مورد توجه شیعیان بوده و در قرون اخیر از جهات گوناگونی مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود در تعیین محدوده علم ائمه((ع)) میان دین پژوهان اختلاف نظر وجود دارد؛ با توجه به این که دیدگاه ایشان در این خصوص، در طول زمان دچار تحول شده است. در این مقاله دیدگاه دو تن از علمای شیعی با تتبع در تالیفات متعدد آنان از جمله "المیزان" و "رساله علم امام" از علامه طباطبایی و "الارشاد" و "اوائل مقاله" و... از شیخ مفید مورد بررسی قرار گرفته است. شیخ مفید از متکلمان و دانشمندان متقدم قائل به محدودیت علم امام و علامه طباطبایی از مفسران و عالمان متاخر، با نگرش روایی قائل به علم نامحدود برای ائمه((ع)) می باشند. (گرچه مرحوم علامه ابتدائا در تفسیر المیزان علم نامحدود را مختص خداوند می داند) نگارنده با بررسی ادله و لوازم هر دو دیدگاه به این نتیجه می رسد که تفاوت ها در مبانی و ادله عقلی و روایی هر دو دانشمند موجب نتایج و برداشت های متفاوتی در این مسئله شده است.

Keywords:

علم , علم غیب امام , علم حداقلی , علم حداکثری , شیخ مفید , علامه طباطبایی