تحلیل استنتاج قانون اخلاقی در فلسفه کانت

چگونگی استنتاج قانون اخلاقی در فلسفه اخلاق کانت، موضوعی مناقشه برانگیز میان کانت پژوهان معاصر است. مسئله محوری این است که چگونه می توان قانون اخلاق (امر مطلق) را در دیدگاه کانت، توجیه، یا به اصطلاح کانت متاثر از حقوقدان های عصر او، استنتاج کرد؟ به عبارتی دیگر، چگونه می توان اثبات کرد که قانون اخلاقی و اخلاقی زیستن در جهان تابع ضرورت مکانیکی، موهوم نیست؟ آیا ایده آزادی می تواند مبنایی معتبر و بنیادی استوار برای استنتاج قانون اخلاقی به شمار رود؟ اگر آزادی متعلق هیچ گونه شهود و شناختی نباشد، آیا همچنان می توان از آن در راستای استنتاج یا توجیه مفهومی دیگر استفاده کرد؟ مبنای قانون اخلاقی در دو کتاب بنیانگذاری و نقد عقل عملی، ایده آزادی است؛ ولی اینکه آیا می توان نسبت به آزادی، مستقل از قانون اخلاقی، معرفتی داشته باشیم یا خیر، پرسش اساسی دیگری است. در نوشتار حاضر، تلاش شده است پس از تثبیت اصول عملی عقل محض و قانون اخلاقی، به شیوه ای روشن به توجیه آزادی با استناد به تفاسیر مختلف در هر دو کتاب بنیانگذاری برای مابعدالطبیعه اخلاق و نقد عقل عملی بپردازیم. ایده بنیادین بنیانگذاری برای استنتاج قانون اخلاقی در بخش سوم، آزادی و انتقال به جهان معقول است، درحالی که کانت در نقد عقل عملی، ایده واقعیت عقل یا آگاهی بی واسطه از قانون اخلاقی را مطرح می کند تا بتواند از طریق آن، ایده آزادی را توضیح دهد و بدین ترتیب، امکان عمل به قانون اخلاقی و اخلاقی زیستن را توجیه کند. پس از تحلیل این دو ایده بنیادین (ایده آزادی و ایده واقعیت عقل) بر پایه خوانش های کسانی همچون تیمرمن، گایر، لویس بک و دیتر هنریش، پی می بریم که آزادی نمی تواند مبنا و دلیل معرفتی ما به قانون اخلاقی باشد، زیرا از ایده آزادی هیچ شهودی نمی توان داشت و درنتیجه نمی توان از طریق آزادی، قانون اخلاقی را استنتاج کرد. بنابراین، اثبات ایده آزادی، موقتا کنار گذاشته می شود و در اینجا خبری از «استنتاج» نیست؛ پس تنها ایضاح باقی خواهد ماند و کانت از طریق ایده واقعیت عقل یا آگاهی بی واسطه از قانون اخلاقی و پذیرفتن این امر که «قانون اخلاقی به عنوان امری داده شده به عقل عملی، دلیل آگاهی و معرفتی ما به ایده آزادی است»، به ایضاح آزادی دست می زند. بدین سان، به جای استنتاج قانون اخلاقی بر مبنای ایده آزادی، درواقع، ایده آزادی را بر مبنای قانون اخلاقی به مثابه واقعیت عقل تحلیل می کند.

تحلیل استنتاج قانون اخلاقی در فلسفه کانت Keywords:

قانون اخلاقی , اراده , آزادی , عقل عملی , واقعیت عقل , استنتاج متافیزیکی , استنتاج استعلایی