شاخصه های معماری مساجد ایرانی (بررسی عوامل دخیل در شکلدهی هویت معماری مساجد ایران)

ایران فراخور قدمت مدنیت در آن دارای سطح بالایی از معماری بودهاست . با بررسی دقیق در آن میتوان اصول و مبانی خاص آن را استخراج نمود که از قریب به ۳۰۰۰ سال پیش در بطن معماری این مرز و بوم ساری و جاری بوده است. علیرغم اینکه نشانه های معماری ایرانی از کاخها گرفته تا کوچکترین بناهای روستایی در دوردست ترین مناطق به چشم میخورد ولی شاهدیم که معماری ایران فراخور فرهنگ قالب آن جامعه توجه ویژه ای به بناهای مذهبی دارد. از طرفی در تاریخ ایران شاهد نقطه عطفی میباشیم که تاثیر شگرفی در جامعهی ایرانی داشته است و آنها هم پذیرش اسلام از سوی ایرانیان است. از آنجایی که مردم ایران بدون اجبار و از سر میل اسلام را پذیرفته بودند تمام قوای هنری خود را برای خلق بناهای مذهبی این دین جدید بسیج نمودند. و این گونه بود که یکی از تاثیرگذارترین معماریهای مذهبی قلمرو اسلام تحت عنوان مساجد ایرانی متولد شد که نشانه های آن را از آسیای صغیر گرفته تا هند و فلات مرکزی ایران مشاهده میکنیم.مطالعه معماری مساجد ایرانی باعث روشن شدن و استفاده از عواملی میگردد که شکلدهنده کالبد بناهای فاخری همچون مسجد شیخ لطف الله اصفهان بوده اند. از این سو در این پژوهش سعی گردیده که با روش مطالعه کتابخانه ای و نمونه موردی با رویکردی تطبیقی و استخراجی به بررسی معماری مساجد ایرانی پرداخته شود. نتایج حاکی از این بود که عوامل متعددی در شکلدهی معماری مساجد ایرانی دخیل بودهاست که با دسته بندی آنها به سه عنوان کلی فرهنگ، اصول و فلسفه حاکم بر هنر و معماری اسلامی، مبانی فرهنگی معماری ایرانی و جنبه فقهی و عملکردی بنای مسجد میرسیم که به تفکیک این سه دسته مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.

Keywords:

معماری ایرانی اسلامی , مساجد ایرانی , معماری ایرانی , اصول طراحی مساجد ایرانی , فرهنگ و معماری