ارائه مدل جامع ارزیابی و کاهش ریسک شبکه راه های شهری در برابر زلزله؛ مطالعه موردی: شهر قم

شبکه های راه یکی از مهم ترین زیرساخت های عمرانی برای انجام عملیات واکنش اضطراری پس از زلزله را تشکیل می دهند. با توجه به ضرورت انجام عملیات امداد و نجات در ۷۲ ساعت اول پس از زلزله که به آن زمان طلایی گفته می شود، عدم وجود شبکه راه کارآمد منجر به افزایش قابل توجه تلفات و خسارات می گردد. بنابراین نیاز اساسی به تهیه ابزارهای مدیریتی جهت کمک به کاهش ریسک شبکه راه در صورت وقوع زلزله و اعمال اقدامات مداخله مناسب قبل وقوع زلزله وجود دارد. در این راستا، در این مقاله ابتدا مدلی جامع برای ارزیابی ریسک شبکه راه های درون شهری با تاکید بر مولفه های فیزیکی و اجتماعی ارائه شده است. در این مدل چهار شاخص خطر، آسیب پذیری، ظرفیت پاسخ و مولفه های عملکردی به عنوان شاخص های اصلی ریسک در نظر گرفته شد. در گام بعدی مدل پیشنهادی در منطقه چهار شهر قم پیاده سازی شد و زون های با ریسک بالا شناسایی شدند. سپس اقدامات مداخله مناسب ارائه و اولویت بندی شدند. نتایج نشان می دهد اقداماتی نظیر پایدارسازی شیب ها در نواحی با پتانسیل بالای زمین لغزش، تعریض معابر در زون های با درصد بالای راه های باریک و مقاوم سازی سازه های مجاور راه به ترتیب منجر به کاهش متوسط ریسک تا حدود ۲/۱۲، ۴/۷ و ۸۵/۱۱ درصد می شود. علاوه بر این، با توجه به عدم وجود شبکه راه اضطراری در شهر قم، ایجاد این شبکه منجر به بهبود ظرفیت پاسخ و کاهش ریسک در منطقه مطالعاتی تا حدود ۶/۶ درصد می گردد.

Keywords:

ریسک شبکه راه , زلزله , مدل جامع , مداخلات بهینه , راهکارهای کاهش ریسک , مولفه های فیزیکی و اجتماعی