هستی شناسی نیستی بر مبنای اندیشه سهروردی در مسجد عتیق قزوین با رویکرد نور، رنگ و تهیگی

در اندیشه سهروردی جهان شامل درجاتی از نور و ظلمت می باشد و انسان در بند مادیات گرفتار و اسیر است. بدین جهت کوشش دارد خود را به نور الانوار برساند. رمز نور به هستی، شکوه و جلال می بخشد و خود کمال است و جمال. عامل موثری در ساحت هنر و معماری است و منبع الهامی برای بیننده و نیز انسان هنرمند. بدین سبب است که نور، رنگ و هر آنچه زیبایی هست، نشانه ای است برای رسیدن مخلوق به خالق که همان فنا فی الله است. نیست شدنی که از نگاه عارف هنرمند، کمال هستی و جاودانگیست. به نظر می رسد که کاهش از جرم و صلبیت و حرکت به سمت خلق فضا و تهیگی در کالبد معماری امروز می تواند به ایجاد حس معنویت و دست یابی به حس مطلوب در مفهوم سکونت و کاهش برخی از ناهنجاری های اجتماعی کمک نموده و در ارتباط باشد. این پژوهش، پس از شرحی بر اندیشه های اشراقی سهروردی و بهره گیری از آرا و تحقیقات برخی دیگر از اندیشمندان این حوزه، به تعریف و تبیین جایگاه نور و سلسله مراتب آن در حکمت اسلامی و بررسی حکمت فضاهای تهی در معماری اسلامی، به واکاوی تاثیر آرای حکمت اشراقی بر سیر از هستی به نیستی دراصول طراحی مسجد جامع(مسجد عتیق) قزوین می پردازد. جستار کنونی از این دیدگاه، کمتر مورد کاووش قرار گرفته و جنبه نوآورانه دارد. جستار حاضر،با بهره گیری از اسناد کتابخانه ای و منابع اینترنتی، به روش توصیفی تحلیلی و بصورت کیفی تدوین گردیده و به دنبال پاسخ این سوال است که هنرمند مسلمان، چگونه با به کارگیری نور و سلسله مراتب آن، و ایجاد فضاهای تهی در کالبد معماری مساجد، سعی در ارتقا کیفیت های معنوی و عرفانی، این مهم ترین بنای اسلامی داشته است تحلیل یافته های نگارنده، نشان می دهد که معماری مسجدجامع قزوین هم سو با اصول، مبانی و جهان بینی حکمت اشراقی، در طراحی فضا، به کارگیری نقوش و تزیینات و کارکرد انعکاسی خود، سعی در تجلی مقام نیستی به مفهوم فنا شدن در ذات مقدس نورالنوار در کالبد معماری بنا دارد

Keywords:

هستی , نیستی , نور , تهیگی , معماری مسجد جامع قزوین