باورهای جنسیت محور و ردپای آن در بازار کار دختران دانش آموخته؛ خاستگاه انتخاب ها و ترجیح ها

موضوع اشتغال زنان، همچنان که در سطح جهانی همواره موضوعی بسیار مهم و چالشی بوده است، در ایران هم از این امر مستثنا نیست. طی حدودا دو دهه گذشته، دختران بزرگ ترین مشتریان آموزش عالی در ایران بوده اند، بسیاری از رشته ها ظاهری دخترانه به خود گرفته اند، بسیاری از فعالان اجتماعی زنان برای ورود زنان به بازار اشتغال تلاش کرده اند، و برخی دولت ها هم در دهه ی اخیر تلاش های در این زمینه داشته اند. با این حال، نرخ اشتغال زنان، به ویژه زنان دانش آموخته، همچنان بسیار پایین تر از آمارهای جهانی است. به نظر می رسد که عوامل مفقود دیگری وجود دارد که شاید ریشه در باورهای اجتماعی در حوزه ی اشتغال زنان دارند. پژوهشگر در این مقاله، با طراحی پژوهشی در سپهر فلسفی تفسیرگرایی و با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای تماتیک، به دنبال پاسخ به این سوال اصلی بود که چرا در عین افزایش آمار دختران دانش آموخته، همچنان تغییر چشمگیری در ورود آن ها به بازار کار دیده نمی شود. یافته های به دست آمده از مصاحبه با ۴۶ دختر و پسر دانش آموز دبیرستانی در معرض ورود به آموزش عالی و ۳۵ دختر دانشجو در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد از ۹ استان گیلان، خراسان جنوبی، هرمزگان، تهران، خراسان رضوی، خوزستان، قم، سیستان و بلوچستان و کردستان نشان می دهد که هنجارهای جنسیت محور برای تعریف نقش و مسئولیت های زنان، به ویژه در حوزه ی اشتغال، جایگاهی جدی در باور مشارکت کنندگان دانش آموز داشته است و، از سوی دیگر، دختران دانشجو هم به اشتغال به عنوان کالای زینتی نگاه می کنند و مهم ترین نقش دانشگاه را در فراهم آوردن امکان حضور و بروز اجتماعی خود جست وجو می کنند که به آن ها نظام ارزشی جدید مبتنی بر استقلال فکری می دهد. هم راستا با نظریه گری بکر، باورهای جنسیت محور و نگاه دختران به مفهوم اشتغال و نقش دانشگاه، نقشی جدی در شکل گرفتن ذائقه ها یا رجحان های کارفرمایان و حتی کارکنان بازی می کنند و می توانند به جدا ماندن دختران دانش آموخته از بازار کار منتهی شود.

Keywords:

بازار کار زنان , کلیشه های جنسیتی , گرایش به تبعیض , رجحان های کارفرمایان