امکان سنجی تلفیق دو مقوله ارزیابی آثار توسعه و ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی در ایران

با وجود گذشت بیش از پانزده سال از تصویب قانون ارزیابی پیامدهای ناشی از توسعه بر محیطزیست درایران، بررسیها حاکی از وجود ضعف در اثر بخشی و کارایی این ارزیابیهاست. گرچه برخی ازاین نارساییها را میتوان به ضعف در ساختار اداری و اجرایی نسبت داد، اما کاستیهای روش شناختی، عدم شفافیت و قطعیت گزارشها نیز نقش موثری در بروز این مشکلات داراست. یکی از مهمترین دلایل این عدم شفافیت، کیفی بودن معیارهای ارزیابی و عدم امکان وارد نمودن خسارتهای تحمیل شده به محیطزیست در تحلیلهای اقتصادی پروژه است. با وجود پیشرفتهای صورت گرفته در روشهای ارزیابی آثار توسعه بر محیطزیست و همچنین ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی در جهان، جدایی دیدگاهها و روشهای بهکار گرفته شده در این دو زمینه از دانش، موجب شده تا برخلاف تواناییهایی که هر یک در اعتلای دیگری داراست، ارزیابی آثار توسعه و ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی، هر یک به گونهای مستقل توسعه و تکامل یابند. در پژوهش حاضر، امکان تلفیق این دو فرایند در راستای افزایش اثر بخشی گزارشهای ارزیابی، از دو روش مورد واکاوی قرار گرفته است. روش اول مبتنی بر مقایسه تطبیقی دو فرایند ارزیابی پیامدهای محیطزیست و ارزشگذاری خدمات اکوسیستمیاست. بررسیها نشان میدهد که وجود گامهای مشترک دراین دو فرایند، این امکان را فراهم میسازد تا با اعمال تغییراتی در شرح خدمات EIA، امکان ادغام ارزشگذاری اقتصادی خدمات اکوسیستمی در آن فراهم گردد. در واقع، با سنجش کمی پیامدها و انتخاب روش ارزشگذاری مناسب، براورد میزان خسارتهای وارده به خدمات اکوسیستمی منتخب بر اثر توسعه امکان پذیر میگردد. در روش دوم، با نظرسنجی از کارشناسان و صاحبنظران ارزیابی پیامدهای توسعه در کشور، علل ناکامی EIA در ایران و چگونگی تحقق این تلفیق، مورد سوال قرار گرفت. نتایج نشان میدهد، مهمترین علت عدم دستیابی EIA به اهداف مورد نظر در ایران از دید کارشناسان به ترتیب عدم برخورداری از ساختار اجرایی مناسب، کیفی بودن معیار ارزیابی و عدم دسترسی به اطلاعات مورد نیاز است. کلیه کارشناسان معتقد بودند که ورود ارزشگذاری اقتصادی در فرایند EIA، منجر به افزایش اثر بخشی آن خواهد شد. همچنین مناسبترین مرحله برای انجام ارزشگذاری در فرایند EIA، مرحله ارزیابی و مناسبترین سطح برای این امر، سطح طرحریزی معرفی شده است. مهمترین مانع پیش رو در ارزشگذاری اقتصادی محیطزیست در ایران نیز از دید کارشناسان، عدم دسترسی به متخصصان لازم در این زمینه اعلام گردیده است. در پایان الگوی پیشنهادی به منظور انجام ارزیابی اقتصادی پیامدهای محیطزیست و پیشنهادهای در جهت تامین بستر لازم برای عملی شدناین تلفیق ارایه شده است.

Keywords:

ارزیابی آثار توسعه , ارزشگذاری خدمات اکوسیستمی , ایران , ارزیابی خسارت وارده به محیطزیست