تبیین نظریه تبدیل دانش ها در محیط یادگیری سازاگرا به منظور اکتشاف فرآیندهای آموزش و طراحی معماری سازه پذیر در راستای ارتقاء فناوری محتوایی آموزش

پیشینه و اهداف: فناوری آموزشی به سه حوزه اصلی؛ ابزاری، محتوایی و مدیریتی قابل تقسیم است. هدف فناوری محتوایی آموزش ایجاد و بسط دانش به منظور تعریف الگوها و روش های آموزشی است. با عنایت به این که تدقیق مهارت های کیفی نظیر معماری، تنها به کمک کمی کردن از طریق تعریف سلسله مراتبی روش های طراحی و یادگیری صورت می پذیرد، لازم است در فناوری محتوایی آموزش معماری سازه پذیر، الگوها و فرآیندهایی را کنکاش کرد که ضمن مناسب بودن برای آموزش دانشجویان این رشته، با فناوری آموزشی محتوایی معاصر، که بر مبنای سازاگرایی یا سازنده­گرایی است، منطبق باشند. الگوهای فوق در دو بخش کلی؛ فرآیندهای یادگیری (و در زیر مجموعه آن؛ آموزش) و فرآیندهای طراحی معماری سازه­پذیر، تفکیک می گردند. این دو حوزه، با تمرکز بر فناوری محتوایی آموزش معماری، توسط طراحی پژوهان متعددی مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات آن ها تاکید بر شبیه سازی تدریس و طراحی معماری به یک تحقیق و اکتشاف دارد. اکتشافی که در قالب فرآیندی چرخه ای و رو به تکامل، به منظور بهره مندی از تمامی مولدهای اولیه از جمله سازه، در ارتقاء انگاره معماری، صورت می پذیرد. بررسی دقیق این مطالعات و به ویژه تاکیدی که بر تبدیل مداوم دانش های صریح و ضمنی سازه دارند، موجب شناخت دقیق فرآیند طراحی معماری سازه پذیر و الزامات محیط یادگیری آن می شود، که در این مقاله به آن پرداخته شده است. براین اساس، هدف این مقاله، تدقیق فرآیند طراحی معماری سازه پذیر و الزامات فرآیندهای یادگیری و آموزش آن، بر مبنای نظریه تبدیل دانش های صریح و ضمنی، به عنوان ارکان فناوری محتوایی آموزش معماری و به منظور کاربرد آن ها در در محیط های کارگاهی آموزش معماری است.روش ها : در این مقاله ابتدا، با شناخت نظریه معماری سازه پذیر، نقش های سازه در معماری، مشخص می گردد. سپس به کمک روش تحلیل محتوای کیفی، در مطالعات حوزه فرآیند طراحی معماری، ویژگی های اصلی فرآیندهای معماری سازه پذیر، استخراج می گردد. در روش تحلیل محتوای کیفی، ابتدا باید واحد تحلیل از میان هفت عنصر عمده یعنی؛ کلمات، موضوعها، شخصیت ها، پاراگراف ها، اقلام، مفاهیم و نشانه ها مشخص گردد. در این مقاله، واحد تحلیل انتخابی، کلمات و مقوله ها می باشند. به این منظور، واژه های کلیدی از نظرات طراحی پژوهان استخراج گردیده و در قالب مقوله ها، به گونه ای تقسیم بندی می شوند که بتوان محتوای معنایی مدنظر آن طراحی پژوه را به کمک تفسیر کل نگر مشخص نمود و از آن، به منظور شناخت فرآیند یادگیری، آموزش و طراحی معماری سازه پذیر استفاده کرد. به کمک این روش و با استفاده از تفسیر کل نگر، ابتدا خصوصیات محیط یادگیری سازاگرا و فرآیند یادگیری در این محیط استخراج می شود و با توجه به نظریه تبدیل دانش ها و راهبردهای آن، به چگونگی فرآیند آموزش، در تبدیل دانش های صریح و ضمنی سازه، اشاره می گردد. در نهایت، فرآیند طراحی معماری سازه پذیر با تمرکز بر ویژگی های اصلی شناخته شده، تدقیق می گردد.یافته ها: این مقاله، به کمک روش تحلیل محتوای کیفی و سپس تمرکز بر تفسیر کل نگر به شناخت ویژگی های فرآیند طراحی معماری سازه پذیر و الزامات محیط یادگیری آن پرداخت. بر اساس نظریه تبدیل دانش ها و به ویژه روشن کردن نقش مدرس در این تبدیل دانش ها، مشخص گردید که در محیط های آموزشی رشته معماری، در صورت برخورداری از فرآیند آموزش و یادگیری سازاگرا، می توان در چرخه ای تکوین پذیر با تبدیل مداوم دانش ضمنی و صریح سازه و از طریق راهبردهای اجتماعی کردن، برون سازی، ترکیب کردن و درونی کردن، به ایده پردازی در معماری سازه پذیر نزدیک گردید و در این صورت نقش های اعتباری، عملکردی و نمایشی سازه مدنظر طراح قرار خواهد گرفت. همچنین، با عنایت به بخش های فرآیند یادگیری معماری سازه پذیر مستخرج از مقاله، مشخص گردید که فرآیند طراحی در این معماری، شش مرحله مشخص دارد: تحلیل، پیش انگاره، ارزیابی، بازبینی، ترکیب، انگاره. این مراحل در قالب چرخه ای رو به تکامل قابل تعریف و شناسایی هستند و در مجموع چرخه فرآیند طراحی معماری سازه پذیر را می سازند که در انتهای مقاله ترسیم شده است. نتایج مستخرج از مقاله فوق می توانند در راستای به روز رسانی فناوری محتوایی آموزش معماری در آتلیه های معماری به کار برده شوند.نتیجه گیری: ارتقاء فناوری محتوایی آموزش معماری به کمک کنکاش فرآیندهای یادگیری، آموزش و طراحی معماری سازه پذیر، می تواند زمینه تلفیق مباحث سازه ای را با ایده های معماری فراهم نماید و به ایجاد معماری سازه پذیری بیانجامد که الزامات سازه ای و دانش ضمنی آن را در کنار توجه به زیبایی و عملکرد معماری مدنظر قرار داده است. معماران و به ویژه دانشجویان معماری، به منظور بهره مندی از تمامی قابلیت های سازه، در تکمیل و پیشبرد انگاره خود، نیاز دارند فرآیند طراحی را به گونه ای سپری نمایند که امکان پرداختن به نقش های متفاوت سازه را در مرحله ساخت معنا در ذهن و در قالب دانش ضمنی (پنهان)، فراهم نماید. نقش های سازه در معماری، با تفکیک دانش ضمنی و صریح سازه و آشنایی با فرآیند تبدیل و تکوین آن ها، قابلیت حضور در ایده پردازی معماران را می یابند. بنابراین چنانچه در امر آموزش و طراحی معماری، طی فرآیندی مشخص، به چرخه تکمیلی و تبدیل دانش های مختلف به یکدیگر توجه گردد؛ می توان امیدوار بود که انگاره نهایی خود را به سطوح معماری سازه پذیر نزدیک می نماید. همچنین، محیط یادگیری به منظور آموزش چنین فرآیندی، باید دارای قابلیت هایی باشد که زمینه حضور مداوم سازه را در ایده پردازی های یادگیرنده فراهم نماید. چنین محیط هایی خود را به محیط های یادگیری سازاگرا نزدیک می نمایند و دارای الزامات مشخصی هستند که مهم ترین آن ها؛ یادگیری پویا و اکتشافی و توجه به مقام مدرس به عنوان انگیزه بخش و پرسش گر می باشند. شناخت دقیق این الزامات در مقاله حاضر و توجه به فرآیندهای یادگیری و طراحی با تاکید بر نقش مدرس و یادگیرنده، به همراه استفاده مداوم از دانش ضمنی و صریح سازه در معماری، می تواند آگاهی مدرس و یادگیرنده را به منظور پیشبرد اهداف آموزشی خود ارتقا دهد و مهم ترین مساله فناوری محتوایی آموزش فعلی معماری - ابهام در فرآیندهای طراحی و یادگیری- را رفع نماید. در فرآیندهای یادگیری، آموزش و طراحی منتج از مقاله، تاکید ویژه بر محیط های یادگیری سازاگرا و پروسه اکتشاف و ابطال است که به طور خاص در قالب هفت مرحله مشخص در فرآیند یادگیری (برخورد اولیه، دریافت اولیه، دریافت تکمیلی، کنترل، انتقال و آگاهی و بصیرت) و تبدیل مداوم دانش های ضمنی و صریح سازه از طریق چهار راهبرد دیده می شود. در نتیجه تمرکز بر این دو فرآیند یادگیری و آموزش، شش مرحله مشخص در قالب فرآیند طراحی معماری سازه پذیر (تحلیل، پیش انگاره، ارزیابی، بازبینی و ابطال، ترکیب و انگاره، و گزینش و انگاره) در انتهای مقاله تعریف و تدقیق می گردد. کاربرد فرآیند فوق در آموزش دروس مقدماتی معماری باعث ارتقا انگارههای معماری به معماری سازه پذیر می گردد.

Keywords:

معماری سازه پذیر , فرآیند یادگیری و آموزش سازاگرا , فرآیند طراحی سازاگرا , چرخه تبدیل دانشها , دانش صریح و ضمنی