مطالعه برخی صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در گیاه شیرتیغک (Sonchus arvensis L.) تحت تنش شوری

چکیدهسابقه و هدف: شیرتیغک (Sonchus arvensis L.) گیاهی دارویی از خانواده آفتابگردان (Asteracea) است که دارای خواص ضد دیابتی، ضد افسردگی و ضد سرطانی می باشد.. بحران شور شدن زمینهای کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات حال حاضر جهان و ایران می باشد و شوری به عنوان یک تنش محیطی تاثیر مستقیمی بر بسیاری از خصوصیات گیاه دارد. از آنجایی که اطلاعات کمی در مورد پاسخ گیاه شیرتیغک به تنش شوری وجود دارد، آزمایش حاضر به منظور بررسی اثر شوری بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی و همچنین فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در گیاه شیرتیغک انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۹۸ در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه انجام گرفت. تنش شوری در چهار سطح (صفر، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی مولار نمک NaCl) در مرحله ۶ تا ۸ برگی اعمال و وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و طول ریشه اندازه گیری شد. همچنین میزان رنگدانه های فتوسنتزی (کلروفیل a، کلروفیل b و کارتنوئیدها)، محتوای پروتئین، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، محتوای پرولین و کربوهیدرات، ظرفیت آنتی اکسیدانی (DPPH و FRAP) و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی شامل کاتالاز (CAT)، آسکوربات پراکسیداز (APX)، سوپراکسید دیسموتاز (SOD) و پراکسیداز (PX)، در برگهای پایینی و میانی مطالعه شد. تجزیه واریانس داده های به دست آمده و مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از نرم افزار SAS ۹.۴ انجام گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری طول ریشه، وزن خشک ریشه و وزن خشک اندام هوایی بطور معنی داری کاهش می-یابد. همچنین با افزایش سطح شوری میزان کلروفیل a و b افزایش ولی میزان کارتنوئید کاهش یافت بطوریکه بیشترین میزان کلروفیل در برگ پایینی در تیمار ۱۵۰ میلی مولار نمک مشاهده شد. محتوای پروتئین، پرولین و قند محلول با افزایش سطح شوری افزایش یافت بطوریکه بیشترین میزان این پ‍‍ارامترها در برگ میانی در تنش ۱۵۰ میلی مولار مشاهده شد. بیشترین مقدار ترکیبات فنلی و فلاونوئید کل در تنش ۵۰ میلی مولار مشاهده شد. محتوای یون سدیم (Na+) با زیاد شدن سطح شوری افزایش ولی میزان یون پتاسیم (K+) کاهش نشان داد. فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز و فعالیت ظرفیت آنتی اکسیدانتی FRAP و DPPH با افزایش سطح شوری افزایش یافت.نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل می توان چنین بیان نمود که گیاه شیرتیغک از طریق افزایش برخی اسمولیت ها در شرایط تنش با شوری مقابله می کند. همچنین افزایش میزان کلروفیل a و b در سطوح بالای شوری نشان داد که احتمالا گیاه شیرتیغک یک گیاه مقاوم به شوری می باشد.

Keywords:

شیرتیغک , شوری , وزن خشک ریشه , محتوای نسبی آب , سوپراکسید دیسموتاز