بررسی تاثیرپذیری ساخت بند موصولی ترکی آذربایجانی از زبان فارسی

هدف پژوهش حاضر، مطالعه تاثیر زبان فارسی بر ساخت بند موصولی زبان ترکی آذربایجانی است. داده های این پژوهش از تعاملات زبانی گویشوران ترکی آذربایجانی استان اردبیل در بافت های مختلف محاوره ای گردآوری شده است. ابتدا داده ها در دو گروه بندهای موصولی پیش اسمی و پس اسمی دسته بندی شد؛ سپس بر مبنای مطالعات انجام یافته در حوزه تماس زبان ها، ازجمله مطالعه هاینه (۲۰۰۶) مورد تحقیق و تفحص قرار گرفت. بررسی داده ها نشان داد که زبان ترکی آذربایجانی مانند بسیاری از زبان ها، به اسم با نقش های مختلف دستوری (فاعلی، مفعولی، اضافی و ...) اجازه موصول سازی می دهد. افزون بر ساخت بند موصولی پیش اسمی (الگوی زبان های ترکی)، بخش عمده ای از داده ها در انطباق با ساخت بند موصولی زبان فارسی (الگوی پس اسمی) تولید شده بود که تقریبا در همه آنها، تکواژ موصول ساز "که" فارسی نمود آوایی داشت. علیرغم مطالعات پیشین که از ساخت بند موصولی پس اسمی به عنوان یک ساخت قرضی از زبان فارسی نام برده اند، یافته های مطالعه حاضر نشان داد که ساخت بند موصولی پس اسمی، یک الگوی بومی در زبان ترکی آذربایجانی است که به صورت محدود و در بافت های خاص، بدون تظاهر آوایی تکواژ موصول ساز "که" فارسی، به کار برده می شود. زبان های فارسی و ترکی آذربایجانی در پدیده برخورد زبان ها، به ترتیب به عنوان زبان های مدل و بازآرا عمل می کنند. همان طوری که گویشوران زبان بازآرا در مطالعه هاینه (۲۰۰۶)، الگوهای نحوی زبان خود را با الگوهای نحوی متناظر در زبان مدل مطابقت می دهند و کاربرد آن الگوها را در زبان خود افزایش می دهند؛ سخنگویان ترکی آذربایجانی نیز از بین دو ساخت بند موصولی زبان خود (پیش اسمی و پس اسمی)، کاربرد ساخت منطبق با ساخت مشابه و متناظر در زبان فارسی (بند موصولی پس اسمی) را با قرض گیری تکواژ موصول ساز "که" فارسی، بسط و گسترش داده اند. تاثیرپذیری زبان ترکی آذربایجانی از زبان فارسی در گسترش کاربرد الگوهای پس اسمی، ماحصل همگرایی زبان ترکی آذربایجانی با زبان فارسی است که یکی از پیامدهای مهم پدیده برخورد زبان ها در یک جامعه دو یا چندزبانه است.

Keywords:

فارسی , ترکی آذربایجانی , برخورد زبانی , بند موصولی پس اسمی , بند موصولی پیش اسمی