تعیین میزان اهمیت ویژگی های بیمه قیمتی برای شرکت های بیمه با تاکید بر امنیت غذایی

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بانک جهانی، امنیت غذایی را «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» تعریف می کند که در کنفرانس رم مورد تاکید قرار گرفت. این تعریف به سه عنصر «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. عنصر «موجود بودن غذا» تنها به ‎میزان موادغذایی در مرزهای ملی که در گذشته عنصر اصلی امنیت غذایی بود، تکیه ندارد و امروزه شامل تولید (عرضه داخلی) و واردات موادغذایی است. مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع جهت تامین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است که تابعی از درآمد، اشتغال و قیمت بوده و معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش های غذایی مورد نیاز جامعه می باشد. امنیت غذایی نه‎ تنها مستلزم عرضه کافی مواد غذایی در سطح کلان می باشد، بلکه ناظر بر توزیع عادلانه غذا به منظور دستیابی همگان به آن نیز هست. امنیت غذایی، سنگ بنای یک جامعه توسعه یافته و عنصر اصلی سلامت فکری، روانی و جسمی آن جامعه است. تغییرات در الگوهای مکانی و زمانی منابع آب و هوایی می تواند بر چیدمان محصولات کشاورزی، ترتیبات کشت و در نهایت امنیت غذایی جهانی تاثیر بگذارد. این اتفاقات از طریق از دست دادن تولید و درآمد مزرعه، کشاورزان را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد و خارج از کنترل کشاورزان، امنیت غذایی کشور را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد. بیمه محصولات کشاورزی، ابزار موثری برای ایجاد سیاست های توسعه بخش کشاورزی، منطقه ای کردن کشت و ترکیب کشت مطلوب، گسترش روش های نوین زراعی و دامی، به ‎زراعی، جلوگیری از مهاجرت به شهرها و در نهایت رسیدن به هدف های توسعه بخش کشاورزی است. از این ‎رو، بیمه محصولات کشاورزی در تئوری یک مکانیزم مشارکت در پذیرش ریسک است اما در عمل یک ابزار هزینه بر جهت انتقال ریسک از کشاورزان و تولیدکنندگان به بیمه گران دولتی یا خصوصی می باشد. علت گرایش کم کشاورزان به بیمه محصولات را می توان در نبود تنوع الگوها و خدمات بیمه ای دانست زیرا در ایران یک نوع قرارداد بیمه وجود دارد و براساس عملکرد محصول و مقابل خطرات طبیعی تدوین شده است در حالی‎که امروزه در اغلب کشورها از الگوهای پیشرفته و مختلف مانند بیمه قیمتی، بیمه درآمدی، بیمه سرمایه گذاری و ... استفاده می شود. بیمه قیمتی، نوعی قرارداد بیمه ای است که در آن سطح قیمت محصولی برای مدت معین، تضمین می شود. در صورتی‎که قیمت بازار به کمتر از قیمت تضمین شده برسد مابه ‎التفاوت آن توسط شرکت بیمه به بیمه گذار پرداخت می شود. بیمه ی قیمتی با پوشش ریسک قیمت که مهم ترین علامت بازار و مهم ترین عامل در تصمیمات تولید و فروش است، راهکاری مناسب برای کاهش اثر نوسانات قیمت محصول در بازار می باشد. بیمه قیمتی یک محصول جدید شرکت های بیمه است که از نظر صندوق بیمه، موفقیت شرکت های بیمه برای فراهم کردن یک محصول جدید بیمه ای، وجود مشتریان زیاد و سوددهی شرکت بیمه است؛ تعداد زیاد بیمه گذاران به شرکت های بیمه، امکان بازدهی بیشتر و کاهش ریسک فعالیت شان را می دهد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی ویژگی های اثرگذار بیمه قیمتی در پذیرش آن توسط شرکت های بیمه می باشد. مواد و روش ها: روش آزمون انتخاب بر دو قسمت اساسی شامل نظریه ارزش لنکستر و نظریه تابع مطلوبیت تصادفی پایه گذاری شده است. به گفته لنکستر، فرد از مشخصات و ویژگی یک کالا در مقایسه با حالتی‎که به طور مستقیم از کالا استفاده می کند، به مطلوبیت خود می رسد. بنابراین، تغییر در قیمت به یک تغییر در انتخاب مجموعه ای از کالاها نسبت به کالاهای دیگر منجر می شود که هزینه کاراتری را ایجاد می کند. نظریه تابع مطلوبیت تصادفی دومین قسمت ساختاری روش آزمون انتخاب است. بر پایه این نظریه، همه مولفه های تابع مطلوبیت که از انتخاب افراد ناشی می شوند، به طور مستقیم برای محقق قابل مشاهده نیستند. در این پژوهش پنج ویژگی مخاطرات اخلاقی، فرانشیز، تخمین حق بیمه، قابلیت به روزرسانی حق بیمه و قیمت به عنوان متغیرهای اصلی در دو سطح دارد و ندارد جهت بررسی در نظر گرفته شدند. به نحوی که مخاطب برای هریک از ویژگی ها دو سطح (مخاطرات اخلاقی دارد/ ندارد، فرانشیز دارد/ ندارد، تخمین حق بیمه دارد/ ندارد، قابلیت به روزرسانی قیمت دارد/ ندارد و ویژگی قیمت تا سقف ۳ میلیون تومان/ تا سقف ۳ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان) داشته است. به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات لازم، در بهمن ماه سال ۱۴۰۲ پرسشنامه برای همه شرکت های بیمه خصوصی فعال موجود استان مازندران که کارشناسان مجرب بالای ۳ سال سابقه کار مرتبط داشتند، ارسال شد که از آن میان، ۴۵ پرسشنامه تکمیل شده آزمون انتخاب معتبر بودند. به منظور برآورد مدل، از روش لاجیت شرطی استفاده گردید. از این رو، جهت اطمینان از درستی استفاده از روش لاجیت شرطی به جهت برآورد مدل، ابتدا با استفاده از آزمون هاسمن- مک فادن، فرضیه استقلال گزینه های نامرتبط (IIA) مورد بررسی قرار گرفت. برای این‎کار، ابتدا مدل به صورت غیرمقید با حضور تمامی گزینه ها برآورد گردید؛ سپس با حذف یکی از گزینه ها، مدل به صورت مقید برآورد شد و با توجه به آماره  ۲x    (کای دو)، درباره مدل موردنظر تصمیم گیری گردید. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، مقدار آماره کای دو، برابر با ۱/۶۲- به دست آمد که نشان دهنده تایید فرض صفر و برقراری استقلال گزینه های نامرتبط است؛ بر همین اساس رگرسیون لاجیت شرطی مناسب ترین مدل برای بررسی ویژگی های اثرگذار بیمه قیمتی در پذیرش آن توسط شرکت های بیمه می باشد. مطابق نتایج، علامت ضرایب متغیرهای فرانشیز، حق بیمه و قیمت، مثبت و مطابق با تئوری است؛ همچنین، متغیرهای مخاطرات اخلاقی و قابلیت به روزرسانی قیمت، رابطه ی معکوس با مطلوبیت بیمه قیمتی توسط شرکت های بیمه دارد. ضریب اثر نهایی متغیر مخاطرات اخلاقی برابر با ۰/۰۷۲- است که بدان معنی است با ثابت بودن سایر متغیرها، اگر ویژگی مخاطرات اخلاقی یک واحد افزایش یابد، مطلوبیت نهایی یا تمایل به پرداخت بیمه گران به اندازه ۰/۰۷۲ واحد کاهش می یابد. مقدار اثر نهایی متغیر حق بیمه ۰۹۸/۰ است که بیان می کند اگر ویژگی حق بیمه یک واحد افزایش یابد در شرایطی‎ که سایر ویژگی ها ثابت هستند، تمایل به پرداخت یا مطلوبیت نهایی بیمه‎ گران به ‎میزان ۰/۰۹۸ واحد افزایش می یابد. نتیجه گیری: طبق نتایج حاصل از برآورد مدل، علامت ضرایب متغیرهای فرانشیز (حق امتیاز)، حق بیمه و قیمت، مثبت و مطابق با تئوری بود و متغیرهای مخاطرات اخلاقی و قابلیت به روزرسانی قیمت، رابطه ی معکوس داشتند. اثرگذاری ویژگی های بیمه قیمتی به ترتیب بیشترین تاثیر به صورت فرانشیز، حق بیمه، مخاطرات اخلاقی و قابلیت به روزرسانی قیمت می باشد. همچنین، نظر به استقبال ۷۰ درصدی کارشناسان شرکت های بیمه از بیمه قیمتی، گنجاندن آن در سبد بیمه ارائه شده شرکت های بیمه می تواند در صورت تعیین حق بیمه مناسب به سودآوری شرکت های بیمه بینجامد و از دیگر سوی فضای کسب و کارهای مرتبط با کشاورزی را بهبود و امنیت غذایی را ارتقا دهد. سیاست گذار نیز با توسعه بیمه قیمتی می تواند تا حدود زیادی آسیب های فعلی مبتلا به بیمه محصولات کشاورزی را جبران نماید.

Keywords:

Agricultural products insurance , Choice Experiment , Conditional Logit , Food Security , آزمون انتخاب , امنیت غذایی , بیمه محصولات کشاورزی , لاجیت شرطی