غربال برترین ژنوتیپ های برنج حاصل از تلاقی برگشتی از لحاظ صفات زراعی در مقایسه با ارقام شاهد

مقدمهبا توجه به رشد روز افزون جمعیت در دنیا، در ایران نیز همانند سایر کشورها افزایش عملکرد و بهبود صفات و ویژگی های ارقام بومی و اصلاح شده از مهم ترین برنامه های تحقیقاتی برنج محسوب می شود. از این رو انجام تلاقی بین ارقام بومی و اصلاح شده در راستای دست یابی به این هدف همواره در صدر فعالیت های به نژادگران می باشد. این مطالعه با هدف ارزیابی عملکرد لاین های اصلاحی مختلفی که حاصل تلاقی برگشتی در سال های گذشته می باشد، انجام شد.مواد و روش هاتحقیق حاضر با استفاده از ۳۶ ژنوتیپ حاصل از تلاقی مستقیم و برگشتی ارقام بومی و اصلاح شده، و چهار رقم شاهد منتخب (آنام، هاشمی، دم سیاه و حسن سرائی) انجام شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت در سال زراعی ۱۴۰۱ به انجام رسید. تعداد ۱۶ صفت موفولوژیکی، فنولوژیکی و مرتبط با عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از ثبت داده ها، تجزیه واریانس، مقایسه میانگین و تجزیه خوشه ای پس از اطمینان از برقراری مفروضات تجزیه واریانس انجام شد. یافته هانتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها از لحاظ همه صفات مورد مطالعه به استثنای تعداد خوشه چه در خوشه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. این تفاوت ها دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی قابل توجه در مجموعه مورد مطالعه است که لازمه انجام گزینش در یک مجموعه است. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ژنوتیپ BC۳F۴-۳۸-۱۳-۱ (لاین ۳۶) با میانگین ۶۶۸۹ کیلوگرم در هکتار در مقایسه با ارقام شاهد بومی، دارای برتری قابل توجهی از نظر عملکرد بود. هم چنین از نظر پاکوتاهی و زودرسی که جز صفات مطلوب از دیدگاه به نژادی هستند، کوتاه ترین ارتفاع بوته با میانگین ۴۶/۸۴ سانتی متر مربوط به ژنوتیپ BC۳F۴-۱۵-۱۱-۴ (لاین ۲۳) بود و ژنوتیپ های BC۲F۴-۳۷-۲-۳ (لاین ۳۰) وBC۲F۴-۳۷-۳-۱ (لاین ۳۱) با میانگین ۱۰۲ و ۱۰۱ روز، در مقایسه با رقم شاهد بومی، مانند دم سیاه که دارای طولانی ترین دوره رسیدگی (۱۳۰ روز) بود، به طور معنی داری زودرس تر بودند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای گروه سوم با تعداد ۱۹ لاین، از نظر صفات مهم مثل تعداد دانه پر، طول خوشه، تعداد دانه کل، درصد باروری خوشه، و عملکرد دانه دارای میانگین های بالاتر بودند و در مقابل کمترین تعداد دانه پوک را به خود اختصاص دادند. میانگین عملکرد این گروه ۸۱/۱۳ درصد بالاتر از میانگین کل محاسبه شد و ۰۴/۲۰ درصد میانگین تعداد دانه پوک کمتر داشتند. با توجه به برتری های نسبی این گروه از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد، می توان برترین ژنوتیپ های این گروه را در آزمایش های معرفی رقم به عنوان رقم های کاندید جدید پرمحصول مورد بررسی قرار داد.نتیجه گیری:بر اساس نتایج، عملکرد تعدادی از لاین های اصلاحی در مقایسه با ارقام شاهد به طور قابل توجهی بالاتر بود. پاکوتاهی لاین های اصلاحی و طول دوره رشد کوتاه، از دیگر مزایای این ژنوتیپ ها بود، که می توان آن ها را در آزمایش های معرفی رقم به عنوان رقم های کاندید جدید مورد بررسی قرار داد.

Keywords:

تجزیه کلاستر , تنوع ژنتیکی , گزینش