ارزیابی عملکرد فنی و تغییرات شوری خاک در سامانه آبیاری قطره ای زیرسطحی باغ های پسته استان سمنان

یکی از روش­های مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی آبیاری قطره­ای زیرسطحی است. این پژوهش با هدف بررسی عملکرد فنی و وضعیت شوری خاک در سامانه­های آبیاری قطره­ای زیرسطحی اجرا شده در استان سمنان طی سال­های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ انجام شد. تعداد پنج سامانه در شهرستان­های شاهرود، دامغان و سمنان مورد ارزیابی قرار گرفت. به این­ منظور، ویژگی­های هیدرولیکی سامانه، پروفیل رطوبت و شوری خاک بررسی شد. در مجموع، نتایج ارزیابی نشان داد که ضریب تغییرات دبی از ۴% تا ۸% ، ضریب یکنواختی آماری از ۸۵% تا ۹۰/۷% و عملکرد کلی قطره­چکان از ۰/۰۹ تا ۰/۱۵ متغیر بود. عملکرد هیدرولیکی سامانه­ها از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردار بود. نتایج ارزیابی نشان داد که در برخی قسمت­ها، فشار در انتهای لاترال­ها کمتر از حد لازم بود، اما استفاده از قطره­چکان­های جبران­کننده فشار باعث تنظیم دبی در این قسمت­ها شده بود. در باغ­های مورد بررسی، عمق نصب لاترال­ها غیر یکنواخت و بین ۱۵ تا ۴۵ سانتی­متر بود. مقدار رطوبت خاک، از سطح تا عمق روندی افزایشی داشت. بررسی پروفیل شوری عصاره اشباع خاک نشان داد که مقدار شوری با افزایش عمق روندی کاهشی، و با افزایش فاصله افقی از لوله لترال روندی افزایشی داشت. مقدار بیشینه شوری در عمق نصب ۳۰ و ۴۰ سانتیمتر، در لایه­های ۳۰-۰ و ۶۰-۳۰ سانتی­متری خاک وجود داشت. علت افزایش شوری در این ناحیه کاهش رطوبت خاک در اثر صعود مویینه رطوبت و تبخیر آن از سطح خاک و جذب سریع­تر رطوبت توسط ریشه بوده است. مهم­ترین عوامل بهبود عملکرد سامانه­ها عبارتند از: اجرای صحیح سامانه­ها و تامین فشار لازم در مانیفولدها و لترال­ها، آبشویی خاک در فصل زمستان با آبیاری سنگین غرقابی، و کارگذاری لترال­ها در عمق مناسب به طور یکنواخت.

Keywords:

رطوبت خاک , آبشویی خاک , عملکرد قطره چکان , کارگذاری لترال , یکنواختی پخش آب