تمثیل های شطحی در آثار عین القضات همدانی (با تاکید بر نامه ها و تمهیدات)

از آنجایی که بیان تجارب عرفانی در قالب زبان محدود و ناکارآمد مادی، کاری بسیار دشوار و چالش برانگیز است، عرفا برای تبیین و تفهیم اندیشه ها و تجربه های عرفانی خویش و اقناع مخاطبان، از ظرفیت های هنری زبان، چون تمثیل بسیار بهره برده اند. عین القضات همدانی، از جمله عرفایی است که این شگرد زبانی در آثارش جایگاهی ویژه یافته است؛ اما نکته شایان توجه آن است که گاه دست به بیان خاصی از تمثیل می زند که علاوه بر سطح ظاهری کلام، در سطح معنوی هم با ساختاری متناقض نما و پارادوکسی روبه رو هستیم. این شکل از بیان تمثیلی را که بویی از ساختارهای شطحی در زبان به همراه دارد، می توان تمثیل های شطحی نامید. در این مختصر، سعی شده است این رویکرد و کاربرد تمثیل در آثار عین القضات همدانی با شیوه توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد و بر اساس خوشه های تصویری و موتیف های برآمده از جهان بینی خاص عارف، طبقه بندی شود. از آنجایی که بسامد تمثیل در نامه ها و تمهیدات، بیش از سایر آثار عین القضات همدانی است، در این پژوهش، این دو اثر مبنای کار قرار گرفته است.

Keywords:

شطح , تمثیل , تمثیل های شطحی , عین القضات همدانی