سبک شناسی انتقادی «تاریخ الوزراء»

وجود دیوان سالاری ایرانی - اسلامی قدرتمند و حضور پررنگ وزیران دانشمند ایرانی - که خود ایدئولوگ سیاسی - مذهبی عصر خود بوده اند - از ویژگی های برجسته دولت سلجوقیان، به ویژه در عهد سلاطین نخست این حکومت مقتدر بوده است. این امر، التزام به نگارش تاریخ های مستقل را در موضوع این جایگاه خطیر سبب شد که پیامد آن، تولید آثاری در ذکر عملکرد، مآثر و سیرت وزیران و دیوان سالاران این عصر است. تاریخ الوزراء نوشته ابوالرجاء قمی، از جمله این آثار مهم تاریخی است. مسئله اصلی این تحقیق، تحقیق در لایه های سبکی کتاب تاریخ الوزرا، به منظور بازنمایی و تحلیل ایدئولوژی پنهان در زیرساخت های زبانی و ادبی این متن، با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی - استدلالی بوده است. نتایج تحقیق شامل این اطلاعات است: ۱. در لایه ایدئوژلویکی، نویسنده ضمن بازگویی تاریخ، به صراحت و با تعصب از قضاوت های شخصی خود در باب مهارت های شغلی دیوانیان و خصایص اخلاقی آنان با بهره گیری از تعالیم دین اسلام و آموزه های اخلاقی سخن می گوید؛ ۲. در لایه واژگانی، غلبه با شاخص های اسمی حکومتی، رمزگان مذهبی و اخلاقی و نیز واژگان ذهنی از حوزه اخلاق و دین است که بر گرایش و تعصب دینی و اخلاقی نویسنده تاکید دارد؛ ۳. در لایه نحوی، نویسنده با استفاده از جملات ساده و گسسته، صدای دستوری فعال، وجهیت قاطع اخباری، با صراحت و قطعیت از گزاره های خبری خود جانب داری می کند؛ ۴. در لایه بلاغی، کثرت کاربرد ابزارهای بلاغی، کمتر در خدمت ایدئولوژی و بیشتر در جهت تقویت زیب و زیور بیانی است؛ ۵. در لایه کاربردشناسی، نویسنده با کنشگری بیانی-ترغیبی در پی اثبات و ترغیب نظام ارزشی خویش است.

Keywords:

تاریخ نگاری , وزارت نامه نویسی , تاریخ الوزراء , نجم الدین ابوالرجاء قمی , ایدئولوژی , سبک شناسی انتقادی , لایه های سبکی