تحلیل مبانی اصل ابتکار عمل اصحاب دعوا در دادرسی مدنی

اصل ابتکار عمل اصحاب دعوای مدنی، یکی از اصول راهبردی دادرسی مدنی است. براساس این اصل، آن چه در شکل گیری، استمرار و اختمام فرایند دادرسی مدنی نقش نخست را ایفاء می کند اراده ی اصحاب دعوا است. در خصوص مبانی این اصل بین حقوقدانان اختلاف نظر است. برابر نظریه ی اتهامی بودن دادرسی، دعوا شیء متعلق به طرفین آن است و دادرس بدون آنکه در کشف حقیقت امر، آن چنان که هست مشارکتی داشته باشد به واقعیتی تشریفاتی اکتفا می نماید و وجدان او صرفا با اتکا به آن چه طرفین با ابراز دلیل نزد او اثبات می کنند اقناع می شود. بر مبنای نظریه ی عدالت آیینی، دادگاه باید با توجه به دلایل ابراز شده توسط متداعیین، آنچه را صحیح می داند مورد حکم قرار دهد و تصمیم دادگاه باید مستدل و مستند به حکم قانون و مدارک موجود درپرونده و از زاویه ی دادرسی عادلانه مورد ارزیابی قرار گیرد. برابر اصل حاکمیت اراده نیز اراده ی اصحاب دعوا در کنترل جنبه های مختلف از دادرسی مدنی: از جمله شروع و ادامه ی دادرسی و همکاری میان اصحاب دعوا و دادگاه تجلی می یابد و دادگاه باید با توجه به جنبه هایی از دادرسی مدنی که طرفین تحت اصل حاکمیت اراده کنترل می کنند عمل کند.جایگاه این اصل در حقوق ایران نیز مورد توجه بوده و شواهد عدیده ی قانونی از اقدامات قضایی دادرس با عطف به درخواست های متداعیین قابل ملاحظه است که از زاویه ی اتهامی بودن نظام دادرسی ایران که از جمله مبانی توجیه گر اصل است قابل توجیه می باشد.

Keywords:

اصل ابتکار عمل اصحاب دعوا , اتهامی بودن دادرسی , عدالت آیینی , حاکمیت اراده