پایه و پای گاه عرف در شریعت اسلام

آن چه در بین مردم به گونه گسترده و از گذشته متداول باشد، بدان عرف گفته می شود. عرف در شریعت اسلام پایه یی ستبر و پای گاهی سترگ دارد. کثیری از احکام به عرف زمانه و زمینه واگذارده شده اند. عرف یکی از مصادر اختلافی تشریع اسلامی است و پیوسته در ردیف استحسان، استصحاب، مصالح مرسله، مذهب صحابه و شرایع پیشین نشسته است. اهل سنت و به ویژه حنفیان و مالکیان، در بین مذاهب اسلامی بیش تر بدان پرداخته و بهای افزون تر داده اند. پرسشی که یادداشت پیش رو در پی جست وجوی پاسخ آن بوده است، این است که عرف -این پدیده معتنابه فقه اسلامی- از چه پشت وانه های روایی برخوردار است و نقش آن در اصدار احکام، خاصه مسائل نوپدید چه میزان است؟ این وجیزه که به گونه توصیفی- تحلیلی پدید آمده و برای گره گشایی دیده به دیدن منابع کتاب خانه یی روشن کرده، بادید تحلیلی - توصیفی به نیکی دریافته که: عرف ریشه یی مستحکم در نصوص دارد و در عهد رسالت و سپس زمان صحابه، تابعان و اتباع ایشان به کار بسته شده و احکامی بر پایه آن بنایافته و صاحبان مذاهب اسلامی کثیری از مسائل را بدان واگذاشته اند و در عرصه قضایای نوپدید نیز نقشی به شدت پر رنگ به آن قایل شده اند. بررسیدن جایگاه دقیق و درست عرف از دیر و دور مطمح نظر اصحاب قلم بوده و نویسنده گانی در خاور و باختر از چشم اندازهای متفاوتی بدان نگریسته و در خصوص آن به خلق آثاری پرداخته اند. بیش ترینه آثار پربرگ و باری که در این حوزه پدید آمده به زبان تازی بوده و در پارسی کاری چندان صورت نپذیرفته است. نوشته پیش رو که سعی در طرح نکات بدیع در این حوزه دارد، تلاش ورزیده تا لب و لباب آثار پیش گفته را تا حدودی در خود بگنجاند، امیدوار است محصول کار انجام گرفته به کار جوینده گان دانش و دانایی بیاید و گرهی از کار فروبسته کسی بگشاید.آن چه در بین مردم به گونه گسترده و از گذشته متداول باشد، بدان عرف گفته می شود. عرف در شریعت اسلام پایه یی ستبر و پای گاهی سترگ دارد. کثیری از احکام به عرف زمانه و زمینه واگذارده شده اند. عرف یکی از مصادر اختلافی تشریع اسلامی است و پیوسته در ردیف استحسان، استصحاب، مصالح مرسله، مذهب صحابه و شرایع پیشین نشسته است. اهل سنت و به ویژه حنفیان و مالکیان، در بین مذاهب اسلامی بیش تر بدان پرداخته و بهای افزون تر داده اند. پرسشی که یادداشت پیش رو در پی جست وجوی پاسخ آن بوده است، این است که عرف -این پدیده معتنابه فقه اسلامی- از چه پشت وانه های روایی برخوردار است و نقش آن در اصدار احکام، خاصه مسائل نوپدید چه میزان است؟ این وجیزه که به گونه توصیفی- تحلیلی پدید آمده و برای گره گشایی دیده به دیدن منابع کتاب خانه یی روشن کرده، بادید تحلیلی - توصیفی به نیکی دریافته که: عرف ریشه یی مستحکم در نصوص دارد و در عهد رسالت و سپس زمان صحابه، تابعان و اتباع ایشان به کار بسته شده و احکامی بر پایه آن بنایافته و صاحبان مذاهب اسلامی کثیری از مسائل را بدان واگذاشته اند و در عرصه قضایای نوپدید نیز نقشی به شدت پر رنگ به آن قایل شده اند. بررسیدن جایگاه دقیق و درست عرف از دیر و دور مطمح نظر اصحاب قلم بوده و نویسنده گانی در خاور و باختر از چشم اندازهای متفاوتی بدان نگریسته و در خصوص آن به خلق آثاری پرداخته اند. بیش ترینه آثار پربرگ و باری که در این حوزه پدید آمده به زبان تازی بوده و در پارسی کاری چندان صورت نپذیرفته است. نوشته پیش رو که سعی در طرح نکات بدیع در این حوزه دارد، تلاش ورزیده تا لب و لباب آثار پیش گفته را تا حدودی در خود بگنجاند، امیدوار است محصول کار انجام گرفته به کار جوینده گان دانش و دانایی بیاید و گرهی از کار فروبسته کسی بگشاید.

Keywords:

عرف , شریعت اسلام , مذهب حنفی , عرف و فقه