عطف مقررات به گذشته؛ کاوش در رویه دیوان عدالت اداری

یکی از جهات شایع دعاوی ابطال مقررات در دیوان عدالت اداری، عطف بماسبق شدن آنها است. این دعاوی دایر­مدار این ادعاست که پیشتر در خصوص موضوعی خاص، وضعیت مشخصی حاکم بوده است و مقرره مورد اعتراض تغییری در آن ایجاد کرده است. بررسی آراء هیات عمومی و هیات­های تخصصی دیوان عدالت اداری نشان می­دهد داوری درباره ادعای عطف مقررات به گذشته، گاهی با چالش­هایی همراه است. پرسش مشخصی که در این نوشتار به آن پرداخته می شود این است که در چه صورتی می توان گفت یک مقرره عطف به گذشته شده است؟ پاسخ به این پرسش، به عنوان هدف اصلی این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، مستلزم شناخت حالت­هایی است که می تواند مبنای طرح این ادعا باشد. برای شناخت این حالت­ها توجه به ظروف زمانی وقایع و تغییر وضعیت حاکم بر وقایع ضروری است. برای وقایع سه ظرف زمانی متصور است: گذشته، جاری (مرکب از بخش گذشته و بخش اینده) و اینده. تغییر وضعیت حاکم بر وقایع نیز می تواند ناظر بر تغییر وضعیت گذشته، جاری و یا آینده باشد. بر اساس این گونه­ها هشت حالت قابل صورت­بندی است. هر کدام از این حالت­ها دربردارنده دو وضعیت وجود فرصت مناسب جهت تطبیق با وضعیت جدید و نبود آن است. در بین آراء هیات عمومی و هیات­های تخصصی دیوان عدالت اداری کمابیش مصادیقی برای این حالت­ها یافت می شود که در این نوشتار به برخی از آنها اشاره شده است.

عطف مقررات به گذشته؛ کاوش در رویه دیوان عدالت اداری Keywords:

دیوان عدالت اداری , رویه قضایی , عطف مقررات به گذشته , ماده ۴ قانون مدنی