گونه شناسی روایات معراجیه؛ کارکرد روایات معراجیه در تفسیر معصومان(ع) از قرآن

مطالعه­ ی اجمالی در موضوع معراج پیامبر اسلام(ص) روشن می­سازدکه ادراکات حاصل از این واقعه ­ سترگ، نقش بسزایی در تفسیر معصومان(ع) از قرآن داشته است، اما این مهم در شمار دستاوردهای متعددی که برای معراج ذکر شده و نیز در تحقیقات بسیاری که در شئونات مختلف معراج صورت گرفته، مغفول مانده است. این پژوهش به منظور پاسخ یابی به این سوال صورت گرفته که کارکرد معراج پیامبر(ص) در تفسیر اهل بیت(ع) از قرآن چیست؟ با توجه به آنکه در هیچ آیه­ای به صراحت سیرشبانه پیامبر(ص) ذکر نشده و اغلب داده­ ها بر محور روایات می­چرخد،گونه ­شناسی روایات معراجیه ­ای که ذیل آیات قرآن از اهل بیت(ع) نقل شده، راهکاری است که این پژوهش به کار گرفته تا با ارائه­ تعداد اندکی از انواع گونه ­های این روایات، به اثرگذاری معراج در تفسیر قرآن پی برد. ضمن اذعان به قلت گونه­ های مشاهده­­ نشده در روایات معراجیه (که در صورت وجود، حاکی از تعداد اندک آنهاست)، یافته­ ها نشان می­دهد اغلب گونه ­های ذکر شده برای سایر روایات در روایات معراجیه­ منقول از اهل بیت(ع) نیز وجود دارد، علاوه بر این، گونه­ هایی مستقل، با عناوین نوین در این روایات قابل ذکر است. نتیجه آنکه معراج، بستری است که فرصت مشاهده عینی انذارها و بشارت ­ها، ذکرمصادیق و بیان جزئیاتی را که در قرآن مسکوت بوده است، در غالب روایات نبوی برای اهل بیت(ع) فراهم آورده است. به باور نگارنده در صورت وحیانی ندانستن بعضی روایات معراجیه نبوی که جنبه تفسیری دارند، دست کم آن دسته از روایات معراجیه نبوی که از مکالمه مستقیم خدا و پیامبر(ص) حکایت دارد، درصورتی که مرتبط با مدلول آیات قرآنی و در تفصیل آن­ها باشد، در شمار وحی غیرقرآنی به شمار می ­آید و به دلیل انتساب به خدا و تقریب به قرآن، از امتیاز ویژه­ای نسبت به سایر روایات نبوی(ص) و احادیث قدسی برخوردار است.

Keywords:

معراج پیامبر(ص) , تفسیر قرآن , تفاسیر روایی , وحی غیرقرآنی