روش شناسی مضامین کلامی و ادبی جبر و اختیار در اندیشه غزالی و مولانا

از مهمترین اصولی که در مضامین کلامی مد نظر قرار می گیرد توجه به شیوه برخورد با مسئله و موضوع است. مولانا بانگاهی دقیق و موشکافانه بر خلاف نظر اشاعره که قائل به عدم وجود علت و معلول هستند و آن را نوعی مقارنت می دانند براین عقیده است که اختیار به خودی خود غایت نیست. او راهی را برای حل مسئله جبر بیان می کند که می توان نام آن راانجذاب گذاشت بدین معنی که انسان ناتوان مقهور جبر می شود و اگر روح قدرتمندی داشته باشد می تواند بر هر آنچه او رامجبور و مقهور می کند پیروز گردد . غزالی نیز با انکار قاعده علیت و بیان نظربه کسب به جبر نسبی انسان قائل بود.البته هردو اندیشمند با انگیزه های متفاوت جبر نسبی را در انسان پذیرفته اند با این وجود آنان به هیچ یک از دو نظریه «جبرمحض» و«اختبارمطلق» معتقد نیستند.به همین دلیل در جستار حاضرء سعی شده به شباهتها و تمایزات موجود در ارتباط با جبر و اختیار باروش کیفی از نوع تحلیلی - توصیفی, با توجه به مبانی فکری و سلوک معرفتی این دو اندیشمند اشاره و مصداق بارز مقولهتاثیرپذیری و تاثیرگذاری علما در بیان افکار و عقاید بر یکدیگر بررسی گردد. جامعه آماری پژوهش حاضر را دفاتر ششگانه مثنوی مولوی و مجموعه آثار غزالی تشکیل داده است.

Keywords:

غزالی , مولانا , جبر و اختیار , انجذاب و مقارنت