مدیریت منابع سلامت در راستای ارتقای سلامت زنان، نامه ای به سردبیر

یکی از مهم ترین ارکان نظام سلامت، منابع انسانی است. مدیریت مناسب منابع انسانی فرصتی برای دستیابی بهتر به اهداف سلامت را فراهم می کند. همه ارائه دهندگان خدمت باید بتوانند نقش حرفه ای خود را به درستی ایفا کنند. نقش حرفه ای معمولا به مجموعه ای از انتظارات، اعم از رسمی و غیررسمی، مرتبط با یک موقعیت معین اشاره دارد. امروزه نقش های حرفه ای در حرفه های سلامت درحال توسعه است و در جهت بهبود بخشیدن به کیفیت ارائه خدمات، ضمن در نظر گرفتن کاهش هزینه ها و تطابق حداکثری با نیازهای پیوسته در حال تغییر جوامع، تلاش می شود. متخصصان سلامت درصورتی که به خوبی آموزش دیده باشند و در نقش و موقعیت مناسب به کار گرفته شوند، می توانند تاثیرات مثبتی در راستای دستیابی به اهداف سلامت ایجاد کنند (۱). ماماها به طور گسترده ای به عنوان ارائه دهندگان اصلی خدمات سلامت باروری شناخته شده اند. وضعیت ماماها از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. مطالعات اندکی در مورد نقش حرفه ای ماماها به ویژه در سطوح عالی تحصیلی انجام شده است. رشته مامایی در ایران در سه دوره تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری (Ph.D.) ارائه می شود. ماماها پس از اتمام موفق مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، در صورت تایید صلاحیت و گذراندن امتحان عملی و حضوری، می توانند در دوره های دکتری بهداشت باروری وارد شوند. بهداشت باروری در ایران به عنوان رشته ای دانشگاهی از سال ۱۳۸۵ اولین دوره دانشجو را پذیرفت (۲). این رشته در برخی از دانشگاه های معتبر دنیا نیز ارائه می شود و علاقه مندان به این رشته می تواند در آن تحصیل کنند (۳). دانشجویان در ایران به طور ویژه در زمینه بهداشت باروری در بافتار فرهنگی و اجتماعی کشور آموزش می بینند و دروس اصلی جمعیت شناسی، تغذیه، اپیدمیولوژی و روش تحقیق، سیاست گذاری، بیماری های نوپدید، روش های کمک باروری و ناباروری را مطالعه می کنند (۲). هر ساله حدود ۲۵ دانشجو در موسسات آموزش عالی دولتی کشور پذیرش می شوند که می توانند پس از اتمام تحصیل خود در مراقبت از زنان و خانواده، سلامت نوجوانان و مدارس، مشاوره، باروری و سلامت مادر، بارداری و زایمان، مراقبت و رشد و تکامل نوزاد، حقوق و فرهنگ باروری، سلامت جنسی و عفونت های منتقله از راه جنسی، مسائل جمعیتی، آموزش و پژوهش یا شرکت در تصمیم گیری و برنامه ریزی در مورد مراقبت های بهداشت باروری ملی، نقش داشته باشند. در حال حاضر در حدود ۰/۵ درصد دانش آموختگان حوزه مامایی، دارای مدرک دکتری سلامت (بهداشت) باروری هستند. اغلب دانش آموختگان دکتری، در دانشگاه مشغول فعالیت آموزشی و تحقیقاتی هستند. تاکنون بیش از ۲۵۰ پایان نامه دکتری در خصوص بهبود کیفیت مراقبت های مامائی، بارداری، توانمندسازی زوجین در زندگی زناشویی و فرزندآوری در گروه های بهداشت باروری دانشگاه های مختلف کشور مصوب و اجراشده است. همچنین چند ژورنال معتبر در حوزه مامایی و سلامت باروری در کشور ایران فعالیت دارند (۴). بهداشت باروری علمی بین رشته ای با ماهیت اساسا بالینی، با دیدگاه سلامت محور و جامعه نگر است. رسیدگی به مشکلات پیچیده و چالش انگیز در حوزه سلامت زنان نیازمند رویکردهای ترکیبی است و امروزه دیگر تنها با دیدگاه درمانی صرف نمی توان برنامه ریزی های مطلوب کرد. دیدگاه سلامت محور می تواند به پیشگیری از بحران ها و بهبود ارتقای سلامت منجر شود. به کاربستن رویکردهای مبتنی بر شواهد، آشنایی با روش های انجام مطالعه و آنالیز داده ها و تحقیقات چندتخصصی بین رشته ای از اجزای مهم در برنامه ریزی موفق است که در دوران دکتری تخصصی بهداشت باروری به آن پرداخته می شود و دانش آموخته گان در این زمینه آموزش می بینند (۵). خدمات سلامت باروری یکی از نیازهای رو به افزایش در هر جامعه است. تغییرات سریع اجتماعی، فرهنگی در کشور، زمینه ساز تغییر در میزان باروری، بیماری های منتقله از راه جنسی و سقط، ناباروری، چالش های جمعیتی و کاهش میزان باروری کلی، شده و نیازمند توجهات ویژه در سطح ملی هستند و دانش آموختگان بهداشت باروری می توانند در پرداختن به آن نقش داشته باشند. برخی دیگر از حوزه های نیازمند توجه در کشور که به خوبی بادانش و مهارت دانش آموختگان بهداشت باروری تطابق دارند شامل مسائل مربوط به ترویج زایمان طبیعی، کاهش سزارین غیرضروری، توانمندسازی زنان و دختران، پیشگیری از بیماری های زنان و غربالگری ها، پیشگیری از گسترش عفونت های منتقله از راه جنسی، سالمندی سالم و تقویت یک نسل سالم جمعیتی است. ازاین رو توصیه می شود در جهت تقویت جایگاه حرفه ای دانش آموختگان بهداشت باروری و رفع موانع کنونی در ایفای نقش حداکثری ایشان برنامه ریزی شود (۷،۶).

Keywords:

Health resource management , Professional role , Reproductive health , Interdisciplinary approach , Midwifery graduates , مدیریت منابع سلامت , نقش حرفه ای , سلامت باروری , رویکرد بین رشته ای , دانش آموختگان مامایی