بررسی نقوش پوشاک زنان دوره صفویه در ایران از منظر سفرنامه سیاحان

از آنجایی که پوشاک از مهمترین نیازهای بشر در طول تاریخ بوده و یکی از دوره های با شکوه هنر ایران، دوره صفوی می باشد و در این دوره صنعت نساجی ایران در اوج خود بود، به همین دلیل صنعت پوشاک مردان و زنان در این دوره از تنوع زیادی برخوردار بوده و میان شخص و منزلت انسانی، اجتماعی و قومی او با لباسی که می پوشید و نوع و جنس و شکل و رنگ آن پیوسته ارتباط نزدیک برقرار بوده است. از سویی دیگر شاهدیم؛ جهانگردان و بازرگانان اروپایی که به وفور در دوره ی صفویه به ایران آمده اند، تحت تاثیر فرهنگ و پوشش ایران قرار گرفته و علاوه بر اینکه خود از آن تقلید کرده اند، بلکه آنرا به کشورهایشان برده و باعث ترویج آن در اروپا شده اند. همچنین هنگامی که دوره صفوی کم کم جای خود را به افشاریه و زندیه می داد، در اصفهان ادیان و اقوام مختلفی به طور مسالمت آمیز در کنار هم زندگی می کردند که در حقیقت پایتخت صفویان را در زمان شاه عباس، به نصف جهان تبدیل کرده بود و در زمان شاه عباس تجارت پارچه از اهمیت بالایی برخوردار بوده و خزانه سلطنتی از صادرات منسوجات تامین می شد و تا آن هنگام پوشاک معمول بانوان، با قدرتی هر چه مطلوب تر، مورد استفاده همگان بود. با توجه به آن چه ذکر شد و با نظر به اینکه لباس در دوره صفوی یکی از پر اهمیت ترین و ضروری ترین جز در سطح جامعه بوده است و به آن توجه بالایی از تهیه پارچه تا دوخت و تزیینات آن به خصوص در لباس بانوان آن دوره شده است، در این دوره سیاحان زیادی وارد ایران شدند و اطلاعات پوشش مردم را ثبت و ضبط کردند. به دیگر سخن؛ تجلیات پوشش در میان زنان ایران چنان چشمگیر است که برخی از اندیشمندان و تمدن نگاران، ایران را منبع اصلی ترویج طرح ها و ایده های نو در پوشاک جهان معرفی کرده اند تا جاییکه یکی از حوادث تاریخی که در دوره صفویه نمود بیشتری داشت و تاثیر بسیاری بر پوشاک صفویه گذاشت، ورود اروپاییان به ایران بود که با نوشتن سفرنامه ها، بخشی از تاریخ مکتوب صفویه را رقم زدند. در این پژوهش با فرض بر اینکه مولفه های پوشش زنان در دوران صفوی با دوران قبل خود متفاوت بوده، می توان با بررسی این نقوش از آن ها در طراحی پوشاک امروزی ایران بهره برد تا هویتی عمیق به آن بخشید. از اینرو، هدف این پژوهش بررسی زبان تزئین در طراحی لباس زنان دوره صفوی از منظر سفرنامه های سیاحان همچون" شاردن" می باشد، چرا که پوشاک عصر صفوی متاثر از جنبه های فرهنگی آن روزگار به مختصاتی متمایز با ادروار پیشین خود دست یافت و از آنجایی که سفرنامه ها توسط اروپاییان نوشته شده باید از جهت قابل اعتماد بودن نیز بررسی شود. از اینرو؛ تحقیق حاضر بمنظور بررسی نگاره ها و سفرنامه سیاحان، پوشاک زنان صفوی را مورد مطالعه به شیوه تحلیلی توصیفی قرار داده است و نتایج این پژوهش بیانگر آن است که پوشاک بانوان این دوره تنوع زیادی داشته و مهمترین ویژگی های تزیینی نقوش را می توان در سربند، کلاه، پیراهن، قبا، کلیجه، شال کمر، کمربند و روسری مشاهده کرد و انواع تزیینات پوشاک بانوان نیز در دسته های گیاهی، حیوانی و هندسی و زیورآلات معمولا از طلا ، نقره ، رشته های مرواریدی و ... تقسیم می شده است.

Keywords:

صفویه , سفرنامه شاردن , پوشاک زنان , نقوش تزیینی