برهمکنش باکتری ریزوبیوم، قارچ مایکوریزا و محلول دودآب بر صفات ریشه و خصوصیات اگروفیزیولوژیک نخود

سابقه و هدف: تغذیه گیاهان زراعی بویژه محصولات کشت شده به صورت دیم یکی از مهمترین برنامه های مدیریتی در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات زراعی است؛ به طوری که روش تغذیه گیاه همراه با کاهش هزینه های تولید و حفظ محیط زیست و در راستای اجرای کشاورزی پایدار باشد. براین اساس به منظور بررسی برهمکنش دودآب، قارچ مایکوریزا و باکتری ریزوبیوم بر صفات ریشه و خصوصیات اگروفیزیولوژیک نخود، آزمایشی در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد.مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد آزمایش شامل چهار سطح دودآب و نوع کاربرد (یک لیتر در هکتار بصورت محلول پاشی، ۲ و ۴ لیتر در هکتار بصورت خاک کاربرد و شاهد) به عنوان عامل اصلی و سه ترکیب میکروارگانیسم شامل ریزوبیوم (۱۷۵۰ گرم نخود + ۱۰۰ سی سی مزوریزوبیوم سیسری) ، مایکوریزا (۱۷۵۰ گرم نخود + ۱۰۰ سی سی آب + ۶۰ گرم مایکوریز آربوسکولار+ ۵ گرم شکر)، ریزوبیوم و مایکوریزا (۱۷۵۰ گرم نخود + ۱۰۰ سی سی ریزوبیوم + ۶۰ گرم مایکوریزا) به همراه شاهد به عنوان عامل فرعی در نظرگرفته شد.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر دودآب بر صفات تعداد گرهک، قطر ریشه، آنزیم کاتالاز و قند محلول برگ معنی دار شد. اثر کود بیولوژیک بر صفات تعداد گرهک، طول ریشه، قطر ریشه، وزن خشک ریشه، قند محلول برگ، محتوی نسبی آب برگ (RWC)، آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز معنی دار شد. اثر متقابل دودآب در کود بیولوژیک بر صفت کلروفیل کل و کارتنوئید معنی دار گردید. محلول پاشی دودآب با غلظت یک لیتر در هکتار در دو مرحله رویشی و پیش از گلدهی از نظر آنزیم کاتالاز (۱۸۹/۷۶ میکروگرم در میلی گرم محلول پروتئین)، کلروفیل کل (۲۹/۱۶۷میلی گرم بر گرم) و کارتنوئید (۹/۳ میلی گرم بر گرم) از خود برتری نشان داد. کاربرد خاکی دودآب با غلظت ۴ لیتر در هکتار از نظر قطر ریشه (۹/۴ میلی متر) و قند محلول برگ (۳۵/۳۹۵ میلی گرم بر گرم وزن نمونه گیاهی) بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داد. کاربرد توام ریزوبیوم و مایکوریزا از نظر طول ریشه (۴/۲۰ سانتی متر)، و تلقیح ریزوبیوم به تنهایی از نظر تعداد گرهک ریشه (۳۱ گرهک) و قطر ریشه (۹/۴ میلی متر) و تلقیح مایکوریزا به تنهایی از نظر صفت وزن خشک ریشه (۱/۲ گرم) و محتوی نسبی آب برگ (۶۷/۱ %) بیشترین مقادیر را به خود اختصاص دادند.نتیجه گیری: به طورکلی، محلول پاشی دودآب با غلظت یک لیتر در هکتار در دو مرحله و تلقیح بذر با ریزوبیوم و مایکوریزا می تواند موجب بهبود خصوصیات اگروفیزیولوژیک نخود در شرایط دیم شود.

Keywords:

نخود , دودآب , ریزوبیوم , مایکوریزا , محتوی نسبی آب برگ