جمع آوری و ارزیابی بذر ذخایر ژنتیکی ارزنهای بومی ایران

ارزن ها با توجه به دوره رشد کوتاه، تحمل به شوری و کم آبیاری، قابلیت بکارگیری برای تولید علوفه بویژه در زمین های حاشیه ای را دارند. نمونه های ژنتیکی بومی متعددی از این گیاهان در مناطق مختلف کشور وجود دارند. از طرفی، گسترش، ترویج و توسعه مزارع و ارقام جدید و یا تغییر الگوی کشت باعث مهجور شدن و در نهایت از بین رفتن نمونه های ژنتیکی بومی گیاهان زراعی می گردد. لذا در این تحقیق  منابع ژنتیکی ارزن های بومی ایران به­منظور حفاظت و بهره برداری، جمع آوری و تنوع موجود در بذر و مکان های جمع آوری آن ها بررسی گردید. مجموعا ۱۴۰ نمونه شامل ۸۵ نمونه ارزن معمولی و ۵۵ نمونه ارزن دم روباهی، از ۱۵ استان جمع آوری شد. مواد جمع آوری شده از  ارتفاع ۸۲۰ تا ۱۹۷۰ متری از سطح دریا پراکنش داشتند. نمونه هایی از مناطقی با شوری بالا جمع آوری شدند. آماره های پراکندگی و تمایل به مرکز، ضرایب تنوع ژنتیکی و همچنین ضریب همبستگی برای داده های ۲۵ مشخصه حاصل از مکان های جمع آوری و ۱۰ صفت دانه محاسبه گردید. تنوع ژنتیکی خوبی در اکثر صفات مرتبط با دانه در هر دو محصول دیده شد. نوع بافت اندسپرم دانه از کاملا شیشه ای (واکسی) تا کاملا نشاسته ای در هر دو محصول تغییر می کرد. شاخص شنون بیشترین مقدار را برای شکل میوه نشان داد. در ارزن دم روباهی، ارتفاع محل جمع آوری با رنگ بذر لخت همبستگی مثبت معنی داری نشان داد (p<۰.۰۱, r=۰.۵۸۳). با انجام این تحقیق حدود ۹۰% به موجودی کلکسیون ارزن های بومی کشور افزوده شد. وجود تنوع ژنتیکی در صفات دانه، موید وجود این تنوع برای سایر صفات زراعی و مورفولوژیکی گیاه است که می تواند برای به نژادی ارزن استفاده شوند.

Keywords:

ارزن معمولی , ارزن دم روباهی , ارزیابی , جمع آوری , ژرم پلاسم