منظومه خسرو و شیرین از زیباترین و دلاویزترین منظومه های غنایی ادب فارسی به شمار می رود که نگین درخشان آن عشق است. نگارنده در این پژوهش مانند دیگر پژوهشهای علوم انسانی به روش تاریخی و فن کتابخانه ای ضمن مراجعه به اسناد و مدارک معتبر برخی از توصیفهای زیبا و گویای نظامی را در داستان خسرو و شیرین و
لیلی و مجنون مورد بررسی قرار داده است. پیرگنجه در داستان خسرو و شیرین عشقی عفیف و تعالی بخش را توصیف کرده که مرکز اصلی داستان شیرین به عنوان معشوقه خسرو پادشاه ایران است. دریک سوی ماجرا، خسرو، پادشاه ایران که عاشق شیرین بود و در جانب دیگر فرهاد به عنوان عاشقی صادق که با حضور پرسوز و گداز خویش رقیب خسرو به شمار می آمد. نظامی در سرودن منظومه
لیلی و مجنون نیز به گزارش عشق پرداخته اما عشقی ناکام و نامراد، میان قیس و لیلی که از خردسالی و دوران مکتب تا بیماری و رنجوری و مرگ همواره در رنج و عذاب با عشق عذرییا عشق ممنوع بسر بردند و سرانجام در شیفتگی و ناکامی اما با عزت و خوشنامی مردند توصیفهای ظریف و گویای نظامی از طبیعت گل و گیاه آب و پرنده و آسمان و همه اجزای هستی بویژه شخصیتهای داستان و حالات جسمانی و عاطفی آنان بسیار چشمگیر و دلنواز است.