کانت و نقش علیت در ساختن تجربه و تعین تجربی زمان

علیت و زمان، محوریترین موضوعات فلسفه کانت هستند. کانت امکان شناخت نمودها به عنوان ابژههای تجربه را با قانون علیت میسر می داند و در نسبت زمانی، متعین میسازد. او در پاسخ به هیوم که علیت را صرفا تجربی شمرده و آن را به عادت و خو گرفتن انسان وابسته میدانست، به استقرایی بودن دیدگاه وی پاسخ میدهد و علیت را پیشینی معرفی می کند. نزد کانت، میان بازنماییهای انسان، نظمی وجود دارد که در این نظم، حالت کنونی که رخ داده است، با یک حالت پیشین و گذشته همبسته است؛ این همبستگی هنوز نامتعین است. به نظر کانت، تعین پدیده کنونی به پدیده گذشته، با زمان امکانپذیر است؛ بر این اساس، این توالی ذهنی به توالی عینی تبدیل میگردد و نمودها از راه معین شدن با نسبت زمانی خود، متعین میشوند. کانت از این فرایند، درک تجربی از توالی زمانی را برای انسان فراهم مینماید. از سوی دیگر، در باور کانت، علیت از راه درک حسی و مقایسه پدیدهها با تکرار و به شکل یکسان و با یک روش که به دنبال نمودهای قبلی است، به دست نمیآید، بلکه علیت نیز نزد وی، پیشینی است. علاوه بر این، کانت در هر گونه گذر از یک حالت به حالت دیگر، زمان را داخل میکند و بر اساس آن، به تعین تجربی زمان میپردازد. از دید وی، برای تعین زمانی نمودها، روابط در خود نمودها نیست که در زمان تقرر داشته باشند، بلکه پیوندهای زمان، ساختاری تجربی دارند که ما این نمودها را مطابق با این ساختار، به صورت متعلق ادراکات حسی یک تجربه واحد، به کمک اصول پیشینی، به نحو عینی، متعین میسازیم.

کانت و نقش علیت در ساختن تجربه و تعین تجربی زمان Keywords:

علیت , شاکلهسازی , مقولات , آنالوژی , تجربه , زمان