From Islamic Justice to Secular Equality: A Comparative Study of Inheritance Laws in the Legal Systems of Iran and France
This Preprint With 48 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
Export:
Document National Code:
Index date: 8 December 2024
From Islamic Justice to Secular Equality: A Comparative Study of Inheritance Laws in the Legal Systems of Iran and France abstract
From Islamic Justice to Secular Equality: A Comparative Study of Inheritance Laws in the Legal Systems of Iran and France Keywords:
From Islamic Justice to Secular Equality: A Comparative Study of Inheritance Laws in the Legal Systems of Iran and France authors
دانشجوی کارشناسی حقوق دانشگاه آزاد
مقدمه/پیشینه تحقیق
بررسی تطبیقی نظام های حقوقی ایران و فرانسه، به ویژه در حوزه قوانین ارث، موضوعی است که تاکنون در پژوهش های حقوقی و مطالعات تطبیقی از جنبه های مختلفی مورد توجه قرار گرفته است. پیشینه تحقیق در این زمینه به تحلیل منابع حقوقی داخلی و بین المللی می پردازد و تاثیر فرهنگ، مذهب و سیاست های اجتماعی را بر تدوین و اجرای قوانین ارث در این دو کشور بررسی می کند. در ادامه، مروری بر پیشینه تحقیق مرتبط با این موضوع ارائه می شود.
1. مطالعات مرتبط با قوانین ارث در ایران
در ایران، قوانین ارث به شدت تحت تاثیر فقه اسلامی تدوین شده و بخش بزرگی از ادبیات پژوهشی حقوقی به تحلیل این قوانین و ارتباط آن ها با شریعت اختصاص دارد. از جمله مهم ترین منابع پیشین در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• حقوق مدنی (ناصر کاتوزیان): این کتاب به عنوان یکی از منابع اصلی در تحلیل حقوق مدنی ایران، اصول و قواعد مرتبط با ارث را بر اساس فقه اسلامی تبیین کرده و به مواردی همچون طبقات وراث، سهم الارث و محرومیت از ارث پرداخته است.
• ارث در حقوق ایران (حسین صفایی): این اثر به تفصیل به تحلیل قوانین ارث در ایران بر اساس قانون مدنی و اصول فقهی می پردازد و سهم الارث فرزندان، همسر و موارد خاصی مانند محرومیت از ارث را بررسی می کند.
• مطالعات تطبیقی: پژوهش هایی در نشریات حقوقی داخلی (مانند نورمگز) به مقایسه قوانین ارث در ایران و کشورهای اسلامی دیگر پرداخته اند که تاثیر مستقیم شریعت اسلامی بر قوانین ارث را مورد تاکید قرار داده اند.
2. مطالعات مرتبط با قوانین ارث در فرانسه
نظام حقوقی فرانسه به عنوان یکی از برجسته ترین سیستم های سکولار در جهان، موضوع پژوهش های گسترده ای در زمینه حقوق مدنی و قوانین ارث بوده است. از جمله مهم ترین منابع در این زمینه عبارتند از:
• French Civil Code (Code Civil): کد مدنی فرانسه، به ویژه بخش مربوط به قوانین ارث (مواد 731 تا 889-1)، مبنای اصلی پژوهش های تطبیقی در زمینه ارث است. این قوانین به مسائل مرتبط با برابری جنسیتی، سهم الارث فرزندان و همسران، و حقوق فرزندخواندگان پرداخته اند.
• اصول حقوق مدنی فرانسه (Jean Noubière): این کتاب با ارائه تفسیری جامع از قوانین ارث فرانسه، تاثیر سکولاریسم بر نظام حقوقی این کشور را بررسی کرده و برابری در توزیع ارث را تحلیل می کند.
• مقالات پژوهشی: ژورنال های بین المللی مانند The International and Comparative Law Quarterly و European Journal of Comparative Law به بررسی اصول سکولار در قوانین ارث فرانسه پرداخته اند و آزادی وصیت نامه و حقوق برابر را به عنوان ویژگی های کلیدی نظام حقوقی فرانسه مطرح کرده اند.
3. مطالعات تطبیقی ایران و فرانسه در حوزه قوانین ارث
تحقیقات تطبیقی که به طور خاص به مقایسه قوانین ارث در ایران و فرانسه پرداخته باشند، کمتر یافت می شود، اما برخی پژوهش های عمومی تر در زمینه تطبیق حقوق اسلامی و سکولار به نکات کلیدی اشاره کرده اند:
• تطبیق نظام های حقوقی اسلامی و سکولار (Elizabeth Jones): این پژوهش به مقایسه اصول کلی حقوق اسلامی و سکولار پرداخته و به موضوعات ارث، عدالت جنسیتی، و آزادی وصیت نامه در کشورهای اسلامی و غربی، از جمله ایران و فرانسه، اشاره کرده است.
• مطالعات تطبیقی حقوق خانواده و ارث (Steven Ferry): این کتاب به مقایسه قوانین ارث در نظام های حقوقی مختلف پرداخته و شباهت ها و تفاوت های میان نظام های مبتنی بر شریعت و نظام های سکولار را تحلیل می کند.
• پایان نامه ها و مقالات داخلی: پژوهش هایی در ایران، مانند پایان نامه های حقوق تطبیقی، به تحلیل تطبیقی قوانین ارث ایران و کشورهای دیگر، از جمله فرانسه، پرداخته اند. این پژوهش ها به ویژه بر نقش مذهب در ایران و برابری سکولار در فرانسه تاکید دارند.
تحلیل پیشینه تحقیق
بررسی پیشینه تحقیق نشان می دهد که مطالعات بسیاری به تحلیل قوانین ارث در ایران و فرانسه به صورت جداگانه پرداخته اند. اما پژوهش های تطبیقی که به طور جامع این دو سیستم حقوقی را از نظر تاثیر مذهب، فرهنگ و سکولاریسم بررسی کنند، همچنان محدود هستند. این مقاله تلاش دارد تا با استفاده از منابع حقوقی داخلی و بین المللی و تحلیل جامع مواد قانونی در هر دو کشور، به شکاف موجود در پژوهش های تطبیقی پاسخ دهد و تصویری دقیق تر از تفاوت ها و شباهت های این دو نظام حقوقی ارائه دهد.
روش ها
روش های تحقیق این مقاله
این مقاله برای مقایسه تطبیقی قوانین ارث در نظام های حقوقی ایران و فرانسه از روش های تحقیق کیفی و تحلیلی استفاده کرده است. در ادامه، روش های به کارگرفته شده در مراحل مختلف پژوهش توضیح داده می شود:
1. روش تحقیق تطبیقی
• توضیح: روش تطبیقی اساس این پژوهش است که به بررسی تفاوت ها و شباهت های میان دو نظام حقوقی پرداخته و تاثیر مذهب، فرهنگ و سکولاریسم را در تدوین قوانین ارث بررسی می کند.
• اجرای روش: برای این منظور، مواد قانونی مرتبط با ارث از قانون مدنی ایران و کد مدنی فرانسه استخراج شده و به طور دقیق با یکدیگر مقایسه شده اند. این مقایسه شامل موضوعاتی مانند طبقات وراث، سهم الارث فرزندان و همسر، وصیت نامه، و محرومیت از ارث بوده است.
2. روش تحلیلی-توصیفی
• توضیح: این روش برای توصیف و تحلیل قوانین و مواد قانونی مرتبط با ارث در هر دو کشور به کار رفته است. سپس نتایج تحلیل ها برای استخراج شباهت ها و تفاوت های کلیدی استفاده شده اند.
• اجرای روش: قوانین ارث از منابع حقوقی معتبر ایران و فرانسه جمع آوری شده و بر اساس ساختار مفهومی آن ها (مانند ترتیب ارث بری، سهم الارث، و شرایط خاص) تحلیل شده اند. همچنین، از تفاسیر فقهی و حقوقی برای تکمیل تحلیل مواد قانونی ایران بهره گرفته شده است.
3. مطالعه منابع کتابخانه ای
• توضیح: اطلاعات مورد استفاده از طریق مطالعه منابع اولیه و ثانویه، مانند قوانین مدنی، کتب حقوقی، مقالات علمی، و پایان نامه های تخصصی جمع آوری شده است.
• اجرای روش:
• منابع اولیه: قانون مدنی ایران و کد مدنی فرانسه به عنوان منابع اصلی استفاده شده اند.
• منابع ثانویه: کتاب ها و مقالات حقوقی مرتبط، به ویژه آثار تطبیقی و مطالعات مرتبط با حقوق اسلامی و سکولار.
4. تحلیل اسنادی
• توضیح: روش تحلیل اسنادی برای استخراج اطلاعات از اسناد حقوقی، متون قانونی، و تفاسیر مرتبط با قوانین ارث در هر دو کشور به کار رفته است.
• اجرای روش:
• بررسی دقیق مواد قانونی مرتبط با ارث در هر دو سیستم حقوقی.
• تحلیل محتوای مواد قانونی برای درک چگونگی اعمال آن ها در مسائل عملی.
5. روش تاریخی
• توضیح: این روش برای بررسی پیشینه قوانین ارث در ایران و فرانسه و تاثیر تحولات تاریخی و اجتماعی بر این قوانین به کار گرفته شده است.
• اجرای روش: بررسی ریشه های فقهی قوانین ایران و مبانی سکولاریسم در فرانسه برای تحلیل نحوه شکل گیری و تکامل قوانین ارث.
6. روش مقایسه ای تحلیلی (Comparative Analytical Approach)
• توضیح: پس از گردآوری داده ها، شباهت ها و تفاوت های قوانین ارث در ایران و فرانسه به صورت مقایسه ای تحلیل شده اند.
• اجرای روش: برای این منظور، موضوعات کلیدی مانند طبقات وراث، سهم الارث فرزندان و همسران، حقوق فرزندخواندگان، و موارد خاص محرومیت از ارث به صورت موردی و مقایسه ای بررسی شده است.
جمع بندی روش ها
این مقاله با ترکیب روش های تطبیقی، تحلیلی-توصیفی، و تحلیل اسنادی، تلاش می کند تا نگاهی جامع به قوانین ارث در دو نظام حقوقی متفاوت ارائه دهد. استفاده از منابع کتابخانه ای و تحلیل مفهومی مواد قانونی، به نویسنده امکان داده است تا تاثیر فرهنگ، مذهب و سیاست های اجتماعی را در تدوین و اجرای این قوانین به خوبی تبیین کند.
بحث ها
1. طبقات وارثان و اولویت ارث بری
یکی از تفاوت های برجسته میان قوانین ارث ایران و فرانسه در نحوه طبقه بندی وارثان و اولویت ارث بری است. در ایران، قوانین ارث به شدت تحت تاثیر فقه اسلامی قرار دارند و وارثان بر اساس سه طبقه مشخص (فرزندان و والدین، اجداد و خواهر و برادر، عمو و عمه و دایی و خاله) تقسیم می شوند. این قوانین اولویت را به نزدیک ترین خویشاوندان می دهند و طبقات پایین تر در صورت وجود وارث در طبقات بالاتر از ارث محروم می شوند.
در مقابل، کد مدنی فرانسه رویکردی سکولار و طبقه بندی مشابهی دارد، اما جنسیت و مذهب در اولویت بندی تاثیری ندارند. طبقه بندی وراث بر اساس نزدیکی نسبی صورت می گیرد، اما فرزندان از سهم مساوی برخوردارند.
2. سهم الارث فرزندان
در ایران، ماده 907 قانون مدنی تصریح می کند که پسران دو برابر دختران ارث می برند. این قانون بر اساس اصول فقهی اسلامی و مسئولیت های مالی بیشتر مردان در خانواده تدوین شده است. در فرانسه، قوانین ارث کاملا بر اساس برابری تنظیم شده اند و فرزندان، بدون توجه به جنسیت، سهم مساوی از ارث می برند. این تفاوت نشان دهنده تاثیر ارزش های فرهنگی و مذهبی بر قوانین ارث در ایران و اصول سکولار و برابری محور در فرانسه است.
3. سهم الارث همسر
در ایران، همسر زن تنها از اموال منقول، بنا و درخت ارث می برد و از عرصه ارث نمی برد، مگر با توافق سایر وارثان. در مقابل، قوانین فرانسه به همسر سهم مشخصی از تمامی دارایی ها، از جمله زمین، بنا و اموال منقول، اعطا می کند. این تفاوت بازتاب دهنده تفاوت در ساختار خانواده و تاثیر مذهب بر حقوق مدنی است.
4. محدودیت وصیت نامه
در ایران، وصیت نامه به یک سوم دارایی محدود است و هرگونه وصیت فراتر از این میزان نیازمند رضایت سایر وراث است. این قانون بر مبنای اصول فقه اسلامی تدوین شده است. در فرانسه، آزادی بیشتری در وصیت وجود دارد و افراد می توانند تمام دارایی خود را وصیت کنند، مگر اینکه حقوق قانونی وراث نقض شود.
5. حقوق ارثی فرزندخواندگان
در ایران، فرزندخوانده از ارث بری محروم است و تنها از طریق وصیت نامه می تواند سهمی از دارایی والدین خوانده دریافت کند. در مقابل، در فرانسه، فرزندخواندگان همانند فرزندان بیولوژیکی از حقوق ارثی برابر برخوردارند. این تفاوت، نشان دهنده رویکرد متفاوت دو کشور به مفهوم خانواده است.
6. محرومیت از ارث
هر دو کشور قاتل متوفی را از ارث محروم می دانند، اما در ایران، دین نیز عامل محرومیت است؛ غیرمسلمان نمی تواند از مسلمان ارث ببرد. این مسئله در فرانسه وجود ندارد و قوانین ارث فارغ از مذهب اعمال می شوند.
نتیجه گیری
این مطالعه تطبیقی نشان داد که قوانین ارث در ایران و فرانسه به طور قابل توجهی تحت تاثیر ارزش های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی هر کشور هستند. در ایران، قوانین ارث بر مبنای اصول فقه اسلامی شکل گرفته اند که به نقش جنسیت، مذهب، و روابط نسبی در تقسیم ارث تاکید دارند. در مقابل، فرانسه با تاکید بر سکولاریسم و برابری، قوانین ارث را به گونه ای تدوین کرده است که برابری جنسیتی و عدالت اجتماعی در آن رعایت شود.
نکات کلیدی و تاثیرات:
1. فرهنگ و مذهب: ایران به قوانین دینی و نقش های سنتی خانواده وفادار مانده است، در حالی که فرانسه اصول سکولار را اولویت داده است.
2. عدالت جنسیتی: در ایران سهم الارث با توجه به جنسیت و نقش اقتصادی مردان تنظیم شده، اما فرانسه اصل برابری جنسیتی را کاملا رعایت کرده است.
3. آزادی فردی: فرانسه آزادی بیشتری در وصیت و تعیین سرنوشت اموال برای فرد قائل است، در حالی که ایران این آزادی را محدود کرده و به نقش وراث قانونی تاکید دارد.
پیشنهادات:
• پژوهش های بیشتری برای بررسی تطبیقی سایر جنبه های حقوق مدنی در دو کشور لازم است.
• تحلیل قوانین ارث با توجه به تحولات اجتماعی و اقتصادی جدید می تواند راهگشا باشد.
• ایجاد پل های ارتباطی میان نظام های حقوقی سکولار و اسلامی برای تبادل تجربیات حقوقی.
این مقاله نشان می دهد که قوانین ارث نه تنها ابزارهایی برای تقسیم اموال هستند، بلکه بازتاب دهنده فرهنگ، دین، و ارزش های اجتماعی هر کشور محسوب می شوند. درک این تفاوت ها، احترام به تنوع حقوقی و تعامل موثر بین المللی را تقویت می کند.
کلمات کلیدی: قوانین ارث، تطبیق حقوق ایران و فرانسه، برابری جنسیتی، وصیت نامه، حقوق فرزندخواندگان، عدالت اسلامی، سکولاریسم در حقوق.
مراجع و منابع این Preprint: