ارتقای کیفی ساخت و سازهای شهری در جهت نیل به شهر پایدار

با آغاز ساخت نخستین شهرها به دست بشر، ارتقای کیفی شهر هم آغاز شد. البته به نظر برخی محققان ارتقای کیفی شهری مربوط به سال های پس از انقلاب صنعتی به ویژه قرن 19 به بعد است؛ اما ارتقای کیفی مدرن امروزی و نهادینه شده از اواخر قرن 19 آغاز شده است(شماعی و پوراحمد، 1384، ص 25). بافت تاریخی شهرها به دلیل بافت سنتی، فرسودگی واحدهای مسکونی، عدم سهولت دسترسی، ضعف زیرساخت ها، مشکلات زیست محیطی و... مسیر رکود و عقب ماندگی را طی می کنند که خود منشأ بسیاری از مشکلات شهری از جمله مسائل اقتصادی- اجتماعی، کالبدی- فیزیکی، زیست محیطی و امنیتی می باشد که همه این ها زمینه ناپایداری را در شهرها فراهم کرده است. از سوی دیگر این بافت ها به سبب قابلیت های خاصی که از جهات مختلف دارند ضرورت توجه به آنها را مطرح می سازد.برای رفع این مشکلات در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی طرح هایی در قالب مرمت،بازسازی،نوسازی،احیاء در کشورهای مختلف تهیه و اجرا شده است. در سال های شروع انقلاب صنعتی تا سال 1960 بافت تاریخی شهرها مورد بی توجهی برنامه ریزان شهری قرار گرفت. در دهه 1960 احیای بافت تاریخی شهرها و اعیان سازی به همراه حفظ و احیای شهر قدیمی و ساخت شهرهای جدید شبیه به شهرهای قدیمی با تاکید بر هنجارها و ارزش های اجتماعی مورد توجه قرار گرفت. در این دوران طرح های بهسازی، نوسازی،احیای محلات مسکونی بافت های تاریخی بر اساس مطالعات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تهیه شد.امروزه اکثر شهرهای قدیمی به علت ارزش نهفته فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی مراکز کهن شهری چاره ای جز بازسازی و بهسازی این فضاها ندارند(حبیبی و همکاران،1386).تجارب بین المللی حاکی توفیق طرح های ارتقای کیفی شهری در باززایی حیات شهری و حفظ ارزشهای تاریخی این جوامع است. در این مقاله پس از تعاریف نوسازی و بهسازی شهری، ضرورت،اهداف و راهبردهای ارتقای کیفی بافت های فرسوده بیان شده، سبس برای این بافت های تاریخی بارزش اجتماعی تدابیر اندیشیده شده است، همچنین به بیان فرهنگ سازی نوسازی و توسعه آن برای دستیابی به توسعه بایدار شهری بافت های فرسوده و تاریخی برداخته شده است. در نهایت روش های برخورد با بافت های تاریخی و قدیمی جهت برنامه ریزی ارتقای کیفی شهری تشریح شده است.ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است: «مدیریت یک محیط پاک و سالم براساس بهره‌برداری مؤثر از منابع طبیعی و اصول اکولوژیکی» که هدف از طراحی ساختمانهای پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است، که شامل قوانین زیر می‌باشد:1- کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید 2- توسعه محیط طبیعی 3- حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان ‌سازی بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را می‌توان این چنین تعریف نمودد: ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع‌تر با منطقه و جهان دارد.