از ضرورت علی فاعلی تا تعین باوری غایت شناختی در متافیزیک اپسیلن، ثتا، لامبدا و اخلاق نیکوماخوسی

تشتت آرای موجود در مسئله اصل موجبیت، محصول یک بعدی نبودن آثار و مسیر تفکر ارسطو است. در اخلاق نزد ارسطو به رغم وجود اصل کلی ضرورت، اما به اصل موجبیت به نحو متفاوتی از آثار منطقی، فیزیکی و متافیزیکی پرداخته شده است. فصل سوم از دفتر ششم متافیزیک بیانگر آن است که اگر پیدایش هر چیز به ضرورت نباشد، آن گاه مبادی و عللی وجود دارند که بدون قرار گرفتن در معرض سیر معین تکوین یا تباهی پدید می آیند و از میان می روند. ضروری نبودن همه امور سبب گشته برخی علل و مبادی، فاقد قوه یا دونامیس به عنوان شرط لازم پیدایش و زوال باشند، و از این رو پیدایش آنها اتفاقی باشد. نقشه راه نفی ضرورت اکید و مطلق در درون و ذات سلسله علی، توسل به امکان وجود چیزها یا رخدادهای عرضی و اتفاقی است. ارسطو به این منظور، راهبرد ضرورت وجود علل عرضی و اتفاقی یا به اظهاری «ضرورت امر غیرضروری» را پیش می گیرد. پیشامد اتفاقی نیز برای حصول غایتی است و به زعم فرده از دایره پیش بینی قطعی خارج نیست. در این مقاله سعی بر تصویر سهم هر یک از علل فاعلی و غایی در ساختار علی واقعیت از مجرای ضرورت علی خواهد بود. نسبت میان علیت فاعلی و ضرورت و نیز مفهوم ضرورت علی فاعلی در متافیزیک ارسطو بر اساس مفهوم قوای علی قابل فهم است. اگر سلسله علی را از آینده به گذشته تحلیل کنیم، غایتی که هنوز محقق نگشته، به حکم علیت غایی و تاثیر علی، رویدادهای پیشین گذشته در سلسله علی را به نحو متقن و پیش بینی پذیری موجب و ضروری می کند. مآلا در صدد اثبات آنیم که تفسیر فصل سوم متافیزیک اپسیلن با هر دو تحلیل ضرورت علل فاعلی و غایی بر اساس مفروضات متفاوت، سازگار است و چه استدلال هایی له جبر غایت شناسانه از جمله تقلید صناعت از طبیعت، ممکن اند.

از ضرورت علی فاعلی تا تعین باوری غایت شناختی در متافیزیک اپسیلن، ثتا، لامبدا و اخلاق نیکوماخوسی Keywords:

دترمینیسم غایت شناختی , ضرورت علی , هم آیندی , قوای علی , علیت ذاتی و عرضی , ضرورت مشروط و مطلق , درثئا فرده