بررسی همسانی های شخصیت «فرهنگ دیوزاد» و «رستم یک دست» و تاثیرپذیری آنان از سنت های عیاری (براساس طومارهای نقالی و روایت های عامیانه شاهنامه)

یکی از رایج ترین موضوعات در طومارهای نقالی، همسانی ها و همانندی هایی است که بین برخی بن مایه ها و شخصیت های داستانی وجود دارد، که می توان علل متعددی را برای آن برشمرد. یکی از این علت ها، تقلید نقالان و قصه گزاران از روایت ها و شخصیت های محبوب و مشهور قصه های عامیانه در ساخت آن شخصیت ها و بن مایه های همسان است. هدف از این پژوهش، بررسی همسانی ها و مشابهت های دو چهره معروف طومارهای نقالی، یعنی «رستم یک دست» و «فرهنگ دیوزاد» است که می توان آن را برآمده از الگوبرداری نقالان از شخصیت های عیارپیشه قصه های ماجراجویانه ادب عامه دانست. این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است، همانندی های رستم یک دست و فرهنگ دیوزاد را در سه حیطه «ویژگی های ظاهری»، «کنش ها» و «توانایی ها» مورد بررسی قرار داده و انواعی را برای آن ها برشمرده است. نتیجه پژوهش، نشان دهنده آن است که با ورود «ادب پهلوانی رسمی» به «ادبیات عامه» و شکل گیری طومارهای نقالی شاهنامه، چهره و شخصیت همسان رستم یک دست و فرهنگ دیوزاد براساس شخصیت پردازی عیاران قصه های عامیانه شکل گرفته است؛ به گونه ای که در بسیاری موارد، با دیگر پهلوانان و شخصیت های ادب پهلوانی پارسی متمایز و متفاوتند. البته با احتیاط، این فرضیه را نیز می توان مطرح کرد که ممکن است به علت قدمت اعمال عیارانه رستم یک دست در طومارهای نقالی نسبت به فرهنگ دیوزاد، شخصیت و کردارهای او، نقشی «پیش نمونه» را برای ساخت شخصیت فرهنگ دیوزاد داشته است.

بررسی همسانی های شخصیت «فرهنگ دیوزاد» و «رستم یک دست» و تاثیرپذیری آنان از سنت های عیاری (براساس طومارهای نقالی و روایت های عامیانه شاهنامه) Keywords:

Samnameh , scroll , Rostam Yekdat , Farhang Divzad , sameness , Ayyaran. , سام نامه , طومار نقالی , رستم یک دست , فرهنگ دیوزاد , همسانی , عیاران.