تحلیل مناسبات قدرت و حقیقت از دیدگاه فوکو در داستان شیر و گاو کلیله و دمنه

در طول تاریخ برداشتهای مختلفی از قدرت و روابط پیچیده آن وجود داشته است که نظریه پردازان فلسفه سیاسی به تبیین آن پرداخته اند. در تلقی میشل فوکو، قدرت، کنشی تعاملی و دوطرفه است که مولد بوده، شیوه های مقاومت در برابر آن به ایجاد شکل های جدیدی از رفتار می انجامد. در این دیدگاه، دانش و رژیم حقیقت بی طرف نیست و در هر دوره ای بر مبنای گفتمان قدرت شکل می گیرد. کلیله و دمنه مانند اندرزنامه های این دوره متاثر از اندیشه ایرانشهری است و بر سه اصل مهم اهمیت و توجه به خردورزی، دادگری و تفکر طبقاتی (نژادگی) بنا شده است. آنچه در ارتباط با مناسبات قدرت در داستان شیر و گاو، مشاهده می شود چالش در این سه وضعیت است. مخالفت دمنه با تعاریف پذیرفته شده از عقل و همچنین مهارت او در زبان آوری و به چالش کشیدن منطق و دادگری و نظم مستقر و شورش علیه تفکر طبقاتی از شیوه های مقاومت او در برابر قدرت و نظام گفتمانی حاکم است. از طرفی، سیاست قدرت حاکم در مجازات سریع شنزبه در تباین با نحوه مجازات دمنه و اصرار در اجرای شیوه های عقلانی در مجازات وی، پاسخی است که به دلیل ترس از معکوس شدن روابط قدرت با پیچیدگی های خاص خود اعمال می شود. بازی قدرت در این داستان نه بر مبنای زور و سلطه یک طرفه که بر مبنای خوانشی از عقلانیت پیش می رود که کل نظام و ساختار داستان را باورپذیر ، منطقی و عقلانی جلوه می دهد و سایر قرائت ها را به حاشیه می راند.  این خوانش که حقیقت و دانش عصر را رقم می زند، شیوه سرکوب و استقرار قدرت را توجیه کرده، انضباط و نظم مستقر را حاکم می سازد و مبنای مشروعیت حکومت می گردد.

تحلیل مناسبات قدرت و حقیقت از دیدگاه فوکو در داستان شیر و گاو کلیله و دمنه Keywords:

Fukui , Panchatantra , Lion and Cow story , rationality and power , فوکو , کلیله و دمنه , داستان شیر و گاو , عقلانیت و قدرت