ارزش های گفتمانی در مناظرات امام رضا (ع) (مطالعه موردی مناظرات بر پایه نظریه کنش گفتاری)

مناظرات ائمه اطهار (ع) به ­ویژه امام رضا (ع) به دلیل گستردگی دامنه موضوعی، روشی و فضای علمی به­ عنوان بخشی از منابع موثر تبیین و ترویج معارف اسلامی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش به واکاوی ابعاد علمی و اخلاقی مهم ترین مناظرات امام رضا (ع) با پیروان ادیان و دانشمندان فرق و افراد مختلف بر پایه «نظریه کنش گفتاری» آستین از حیث زبان شناسی پرداخته شده و هدف این بوده است تا چگونگی استفاده از الگوی سه سطحی آستین در هنگام سخن گفتن و کنش های پنج گانه سرل در مناظرات امام رضا (ع) از جنبه های علمی واخلاقی به تصور کشیده شود. نظریه کنش گفتاری از رویکردهایی است که در حوزه تحلیل گفتمان مطرح بوده و آستین در آن به این نتیجه رسیده که همه اظهارات زبانی از سنخ اظهارات کنشی (انشایی) و از مقوله فعل بوده و در واقع هر اظهاری نوعی کنش گفتاری است. جان سرل نیز بر پایه این نظریه و در ادامه تلاش های استادش، کنش های گفتاری را به پنج کنش اظهاری، ترغیبی، تعهدی، عاطفی و اعلامی تقسیم کرد. با تطبیق نظریه های این دو بر برخی مناظرات امام رضا (ع) این نتیجه به دست آمده که امام رضا (ع) به آنچه این دو زبان شناس گفته اند، توجه داشته است که می تواند الگویی مناسب برای مباحث روشمند، علمی و آکادمیک باشد. همچنین مشخص شده که امام رضا (ع) از دو سطح نخست کنش ها یعنی کنش بیانی و کنش منظوری به هدف نیل به کنش تاثیری در مناظرات و گفت­ وگوهای خود بهره برده اند تا از این طریق قصد خود را به مخاطب القا کند و بر او تاثیرگذار باشد؛ بنابراین باید گفت الگوی سه سطحی آستین یعنی کنش بیانی، منظوری و تاثیری در کنار کنش های پنج گانه سرل مد نظر امام رضا (ع) بوده است؛ به گونه ای که با تعمیم به دیگر مناظرات، می توان گفت کنش تاثیری نتیجه اغلب مناظرات و مباحثات علمی امام رضا (ع) بوده است.

ارزش های گفتمانی در مناظرات امام رضا (ع) (مطالعه موردی مناظرات بر پایه نظریه کنش گفتاری) Keywords:

ارزش های گفتمانی , نظریه کنش گفتاری , کنش های پنج گانه سرل , مناظرات امام رضا (ع)