مکالمه دو فرهنگ در گفت وگوی متفکری از مشرق عربی و متفکری از مغرب غربی

به پیشواز سخن هنگامی که نام فرهنگ و اندیشه عرب بر زبان میآید، بیشتر گمان میرود که از یک جهان فرهنگی و فکری سخن میگوییم: جهانی که یک میراث فرهنگی پشتسر دارد و با یک مدرنیته نیرومند و رقیبشکن رویاروست و در پس جستجوی پاسخ برای یک مجموعه گستردهای از پرسشها و بحرانهاست; ولی این انگاره هرچند بر بخشی از واقعیت استوار باشد، سراسر درست نیست. راست آن است که در جهان عرب میتوان بیش از یک جهان فکری و فرهنگی جستجو کرد که در میراث کهن و در چگونگی برخورد با مدرنیته با یکدیگر تفاوت، و بل تباین، دارند. فرهنگ عراق و مصر و شام و لبنان و مراکش و تونس و کشورهای حاشیه خلیج و الجزایر و اردن اگرچه بر زمینههای مشترکی میایستند، با این همه نمیتوان بآسانی از اختلافهای عمده و گوهرین آنها گذشت و کریمانه بر آنها چشم پوشید. بالاتر از این، امروزه باید از تفاوت جهانهای فکری متفکران عرب سخن گفت که اگرچه زیر یک آسمان هستند، ولی بر روی یک زمین نیستند. هر کدام وامدار میراثی هستند و هر کدام مدرنیته را به گونهای ویژه فهم و تاویل و قرائت میکنند و به فرجام، به شیوه ویژهای در کار آفرینش و سنجش و بازخوانی متن میراث خود میکوشند.