روح تمدن اسلامی و دانش کلام جدید

ترجمه محمدمهدی خلج یپرسش از روح هر تمدنی از تمدنهای انسانی با دشواریهای معرفتی و روششناختی بسیار پیچیدهای روبهروست. پیشتر در مقالهای درباره روششناسی استاد فون گرونه بام، (۱) این مساله را به پیششرطهای ویژهای پیوند دادهام که پارهای از آنها را یاد میکنم: نخست: مساله روح تمدن از چارچوب تاریخ واقعهنگار بیرون میرود، زیرا تاریخنگار نه نیازی به طرح آن دارد و نه میتواند آن را پاسخ دهد. دوم: این انسانشناسی است که به مفهوم روح تمدن نیاز دارد تا در مقام دانشی مستقل پدید آید. درستبه همین خاطر است که آن را به گونهای مکانیستی از همان تمدنی که مورد پژوهش اوست، وام میگیرد. بر این پایه، ایستار سنت، جامه «تقلید» میپوشد و بیکمترین نقدی، سنتی را در پرتو سنتی دیگر، که کمتر از آن ذهنی ( subjective) و دلبخواهی نیست، تاویل میکند. سوم: پرداختن به مساله روح تمدن، به ضرورت به تاسیس دانش کلام جدید میانجامد. برای این که این دانش نوپدید در میان تمدنهای دیگر مفهوم افتد ناگزیر باید به شرطهای ویژهای که پس از این شرح خواهم داد تن بسپارد.