تاملی در ادله حجیت استصحاب

یکی از ادله و مدارکی که فقها و مجتهدان در تمام ابواب فقه آن را به کار میگیرند و گویا بدون آن در بسیاری از مسائل دچار سردرگمی خواهند شد، ابقای التسابقه است که در اصطلاح، آن را استصحاب میگویند. و به سبب همین اهمیت است که متاخرین از اصولیین توجه خاصی به استصحاب داشته و کتابهایی در باره آن تالیف نمودهاند. البته در این جا تصمیم نداریم بحثی را در باره استصحاب مطرح کنیم، بلکه تنها چیزی که در این مقاله میخواهیم مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، سند و مدارک استصحاب است. زیرا بسیاری از کلمات از آن حکایت دارد که مدرک استصحاب، روایاتی است که از حیثسند، متواتر یا مستفیضند و از حیث دلالت، تردیدبردار نیستند; و این معنی تقریبا در کلمات متاخرین مورد قبول واقع شده است. از طرف دیگر، قدمای ما در حالی که حجیت استصحاب را پذیرفتهاند، نامی از روایاتی که بر آن معنی دلالت کند به میان نیاوردهاند بلکه متعرض امور دیگری شدهاند و چنین خیال کرده اند که دلالت آن امور بر حجیت استصحاب تردیدبردار نیست. و این امور، همان چیزهایی است که به گمان متاخرین، کمترین ارزشی برای اعتبار استصحاب ندارد; و بدرستی که این قضیه منعکسه، موجب تعجب و شگفتی است. چه، این حق برای هرکسی محفوظ است که بگوید: اگر روایت معتبری در این باره وجود داشت که متضمن حجیت و اعتبار استصحاب در ابواب فقه بود، پس چرا امثال علامه حلی و محقق و صاحب معالم و مانند اینان که شغلشان ممارست در روایات و فتوا دادن بر اساس آنها بوده است، کمترین اشارهای به آن نکردهاند. و اگر اموری که آنان، برای حجیت استصحاب ذکر کردهاند تمام بود، همه متاخرین به نقد و رد آن نمیپرداختند. پس چگونه میتوان آن همه مسائل فقهی را بر چیزی بنا نهاد که به چنین سرنوشتی مبتلاست؟