یکی دیگر از متغیرهای که در رابطه با نوجوانان بسیار اهمیت دارد
خودپنداره (Self-concept) می باشد.
خودپنداره فرد در طی زندگی شکل می گیرد اما قسمت اعظم آن در دوران نوجوانی تشکیل شده و زمینه سلامت روانی فرد را فراهم می آورد.
خودپنداره را می توان درک فرد از خودش دانست که در نتیجه تجربیات فرد با محیط و رابطه وی با دیگران شکل می گیرد.
خودپنداره با عواملی مثل خشنودی از زندگی، علاقه به خود و خودارزشمندی ارتباط دارد و به صورت مجموعه ای از گرایش ها به خود تعریف شده است که توصیف کننده نگرش ها و رفتارهای خود فرد است. طی سال های اخیر مطالعات بسیاری در خصوص
خودپنداره و ارتباط آن با متغیرهای دیگری نظیر هویت، جنسیت، عزت نفس، موفقیت و
پیشرفت تحصیلی و شایستگی در انجام دادن کار به خصوص در میان نوجوانان اجرا شده است. بسیاری از پژوهش ها نیز بر چگونگی شکل گیری مفهوم خود و
خودپنداره تاکید داشته است. بر اساس بسیاری از پژوهش ها رابطه مثبتی بین
خودپنداره و
موفقیت تحصیلی دانش آموزان نشان داده اند. در طول دو دهه گذشته
خودپنداره یک رفتار انگیزشی مهم و تاثیرگذار بر پیشرفت تحصیل افراد دانسته شده است.
خودپنداره تحصیلی به ادراک دانش آموز از شایستگی او درباره یادگیری آموزشگاهی اشاره می کند و به معنی تلقی خود از قابلیت ها و محدودیت های تحصیلی است که نقش مهمی در فهم یادگیری دانش آموزان و رشد و موفقیت آن ها در مدرسه دارد. در واقع
خودپنداره تحصیلی قوی،
پیامد های آموزشی زیادی برای دانش آموزان دارد و به طور مثبت
موفقیت تحصیلی دانش آموزان را پیش بینی می کند.
خودپنداره تحصیلی در سال های اولیه تحصیل به تدریج شکل می گیرد و به مرور، فرد تصوری مثبت یا منفی از خودش در امر تحصیل را تحت عنوان
خودپنداره تحصیلی شکل می دهد. افردای که در انجام کارهای تحصیلی، خود را مطمئن تر و توانمندتر می دانند در مقایسه با دیگران از
خودپنداره تحصیلی زیادی برخوردار هستند و بالطبع چنین خودپندارهای باعث رشد و
پیشرفت تحصیلی فرد و بروز نیافتن هیجانات منفی او می شود. نتایج مطالعات نشان می دهد که
خودپنداره تحصیلی و موفقیت تحصیلی، رابطه متقابلی با هم دارند. در این رابطه نشان داده شد که
خودپنداره تحصیلی پیش بینی کننده موفقیت دانش آموزان در مدرسه است. بررسی های انجام شده نشان داد که آزمودنی های باهوش و دارای ظرفیت
حافظه بالا در مقایسه با آزمودنی های دارای هوش و ظرفیت
حافظه کاری پایین، در درستی درک مطلب و یادآوری اطلاعات، اشتباهات کم تری مرتکب شدند و دارای
پیشرفت تحصیلی بالاتری بودند