تبیین رویکرد فطرتگرایی توحیدی و تعیین دلالتهای آن در برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی

مقدمه و اهداف: یکی از اهداف پیامبران آسمانی در تربیت انسان، رساندن وی به مرحله توحید یا درجاتی از آن بوده است. توحید اساس دعوت همه پیامبران الهی و غایت مسیر هر انسانی میباشد. شناخت و ایمان به خدای یکتا تمام وجود انسان را متحول و زندگی انسان را معنا میبخشد. فطرت توحیدی ازجمله مفاهیم بنیادین در آموزههای قرآنی است که نیازمند تبیین است تا با داشتن تبیین و فهم روشنی از آن بتوان دلالتهای تربیتی آن را در برنامهدرسی دورههای مختلف تحصیلی تبیین نمود. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با تبیین رویکرد فطرتگرایی توحیدی، دلالتهای آن در برنامهدرسی دوره ابتدایی تبیین و در اختیار دستاندرکاران، برنامهریزان و معلمان قرار گیرد.با توجه به گستره برنامهدرسی در تربیت رسمی و عمومی، و تنوع و سطوح مختلف اهداف، محتوا، راهبردهایهای یادهی−یادگیری و روشهای ارزشیابی در برنامهدرسی با توجه به سطوح مختلف رشد مخاطب برنامهدرسی و نیازها و شرایط فراگیر در دورههای مختلف، در این پژوهش تنها برنامهدرسی دوره ابتدایی مورد مطالعه است. از طرفی دیگر، یکی از محاسن این پژوهش تخصصی نمودن وبه طور هدفمند، محدود کردن موضوع به اولین و مبناییترین و محوریترین دوره تحصیلی یعنی دوره ابتدایی است.بنابراین، هدف کلی پژوهش، تبیین رویکرد فطرتگرایی توحیدی و تعیین دلالتهای آن در برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی بود. بر این اساس، پژوهش در پی پاسخ به این پرسش کلی است که رویکرد فطرتگرایی توحیدی چیست و دلالتهای آن در برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی کدامند؟ در سطحی دقیقتر پرسشهای جزئی پژوهش نیز عبارتند از: الف. رویکرد فطرتگرایی توحیدی چیست و بر اساس برنامهدرسی ملی چگونه تبیین میشود؟ ب. رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی درتعیین اهداف برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی دارد؟ ج. رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی در تعیین محتوای برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه‎درسی ملی دارد؟؛ د. رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی درتعیین راهبردهای یادهی−یادگیری در برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی دارد؟ و ه . رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی در تعیین روشهای ارزشیابی در برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی دارد؟روش پژوهش: این پژوهش با توجه بهعنوان، اهداف و پرسشهای آن از نوع کیفی است. پژوهشگر با روش قیاسی به پرسشها پاسخ خواهد داد. تحلیل محتوای کیفی قیاسی بر اساس مدل میرینگ[۱] (۲۰۰۰) انجام میشود که در آن پژوهشگر نخست به تعریف و چگونگی گردآوری دادهها میپردازد و در گامهای بعدی با توجه به نظریه، آنچه پژوهشگر به دنبال آن است از دل دادهها بیرون کشیده میشود و سپس با توجه به تحلیل به پرسشهای پژوهش پاسخ داده میشود. در این روش پرسشها و الگوهای گرفتهشده از نظریهها باید به روشنی توضیح داده شوند. این پژوهش به دنبال یافتن تعریف و تبیین مطلوب و معیارهای موجود و تعیینشده بر مبنای سند تحول بنیادین و برنامهدرسی ملی در نظام تعلیموتربیت جمهوری اسلامی ایران بود. برای تبیین چیستی و چگونگی و چرایی رویکرد فطرتگرایی توحیدی، منابع اصیل اسلامی و همچنین اسناد بالادستی نظام تعلیموتربیت در جمهوری اسلامی مورد مطالعه، تامل و تحلیل قرارگرفت. سپس برای تعیین دلالتهای رویکرد فطرتگرایی توحیدی در حوزه شناسایی اهداف، محتوی، راهبردهای های یادهی−یادگیری، و روشهای ارزشیابی در برنامهدرسی دوره ابتدایی، برنامهدرسی ملی مورد مطالعه دقیق قرارگرفت. تحلیل داده ها به شیوه قیاسی و بر اساس چهارچوب مستخرج از برنامهدرسی ملی و معیارها و مولفه های مطرح در آن انجام شد. ایجاد مسیر بازشناسی، عامل اصلی اعتباریابی مورد نظر این پژوهش است.بحث و نتیجهگیری: در پاسخ به پرسش «رویکرد فطرتگرایی توحیدی چیست و بر اساس برنامهدرسی ملی چگونه تبیین میشود؟»، با نگاهی انسانشناختی از منظر آموزههای قرآنی، میتوان گفت فطرت یکی از مفاهیم بنیادی در توصیف انسان است.در این نگاه، فطرت سرشتی الهی در وجود آدمی است، یعنی آدمی نسبت به مبدا عالم هستی، معرفت و گرایشی اصیل دارد. بنابراین، فطرت معرفت و میلی است که ضمیر وجود انسان نسبت به خداوند به عنوان یگانه خالق عالم هستی وجود دارد.با داشتن رویکرد فطرتگرایی توحیدی در برنامه درسی، انسان (در نقش مربی یا متربی) به عنوان مخاطب تربیت، دارای فطرت و سرشتی الهی است. این فطرت که هم از نوع شناختی و هم گرایشی است، قابلیت شکوفایی و فعلیتیافتن داشته و هم در معرض نسیان و فراموشی است.در پاسخ به پرسش «رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی درتعیین اهداف برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی دارد؟»، بر اساس یافتههای پژوهش، میتوان گفت هدف کلی تربیت در چنین نگاهی، بیدار و فعالنمودن مستمر فطرت خداجوی بشر و دستیابی به قرب الهی است که این تقرب با معرفت و عمل عبادت حاصل میشود چنانچه خداوند متعال نیز در قرآن میفرمایند «وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون» (ذاریات، ۵۶). اهداف جزئی نیز با در نظر داشتن تفاوتهای فردی متربیان و تنوع استعدادها و ظرفیتهای مختلف وجودی متربیان، و حوزههای مختلف تربیت و یادگیری و همچنین موضوعات درسی مختلف تعیین میشود.در پاسخ به پرسش سوم یعنی «رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی در تعیین محتوای برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامه‎درسی ملی دارد؟»، باید گفت در این رویکرد، محتوای آموزشی محدود به جزئیات علمی و دانستهها و مهارتهای خاص نمیشود، بلکه افزون بر پرداختن به جزئیات ضروری و آگاهیهای لازم زندگی، زمینهساز داشتن فهمی عمیق و کلی از خلقت انسان و جهان و مبداء و مقصد وی است.درپاسخ به این پرسش که «رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی درتعیین راهبردهای یادهی−یادگیری در برنامهدرسی دوره ایتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی دارد؟» باید افزود راهبردهای یادهی−یادگیری ناظر بر زمینهسازی ابراز گرایشهای فطری، شناخت موقعیت یادگیرنده و اصلاح مداوم آن است. در این رویکرد، یادگیری حاصل تعامل خلاق، هدفمند و فعال یادگیرنده با محیطهای متنوع یادگیری با درنظر داشتن جنبههای مختلف ارتباط با خود، خداوند، دیگران و سایر مخلوقات استدر پاسخ به پرسش «رویکرد فطرتگرایی توحیدی چه دلالتهایی در تعیین روشهای ارزشیابی در برنامهدرسی دوره ایتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی دارد؟» میتوان اذعان داشت که در این رویکرد، ارزشیابی زمینهای برای رشد مداوم و مستمر افراد از نظر شناختی و عاطفی و گرایشی و ارادی است. بهرهگیری از شیوه خودارزیابی و زمینهسازی آن، ضمن حفظ کرامت انسانی افراد، به درک موقعیت فرد و خودشناسی وی کمک میکند. با درنظرداشتن این مبنای انسانشناختی که انسانها در عین برخورداری از مشترکات اساسی، ظرفیتهای متفاوت دارند و هر کس به اندازه توان و وسع خویش مکلف است؛ میتوان سطوح و شیوههای متنوع و متناسب با هر وسع، و سطوح مختلفی از تکلیف، برای ارزشیابی در نظر گرفت.در تحلیل نتایج پژوهش میتوان اظهار داشت که در تربیت با نگاه فطرتگرایی توحیدی، هدف دستیابی انسان به قرب الی الله است که از طریق بندگی خالصانه در پرتو شکوفایی فطرت الهی انسان «فطره الله التی فطر الناس علیها...» (روم، ۳۰) صورت میگیرد.

تبیین رویکرد فطرتگرایی توحیدی و تعیین دلالتهای آن در برنامهدرسی دوره ابتدایی بر اساس برنامهدرسی ملی Keywords:

رویکرد فطرتگرایی توحیدی , برنامهدرسی , دوره ابتدایی , برنامهدرسی ملی