عوامل تاثیر گذار بر روابط ایران و جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی شوروی

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۹۰ میلادی، جمهوری های تازه استقلال یافته منطقه قفقاز جنوبی، تبدیل به محلی برای رقابت های ژئوپلتیکی شد. با بررسی تحولات سیاست ایران، در میان کشورهای همسایه حفظ روابط با جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری که بعد از فروپاشی شوروی دارای اهمیت ژئوپلتیک گردید و هم چنین به دلیل همجواری با ایران به عنوان منطقه هم مرز، با تاریخ مشترک که مدت ها جزوی از سرزمین ایران محسوب می شد، همیشه مورد توجه بوده است. با در نظر گرفتن ملاحظات این پرسش مطرح می شود که چه متغیرهایی در ایجاد گسترش روابط بین دو کشور تاثیر گذار و چه عواملی مانع گسترش روابط است؟ و آیا هویت ایدئولوژیک قومی – زبانی در شکل گیری سیاست خارجی دو کشور تاثیر گذار بوده است؟ در پاسخ به این سوال، این فرضیه مطرح است که سیاست پان ترکیسمی در عرصه های گوناگون در جمهوری آذربایجان با بهره گیری از اشتراکات فرهنگی و زبانی و پیشینه تاریخی با مناطق آذری زبان ایران به اقدامات تحریک آمیز و چالش های قومی می پردازد. این مقاله با استفاده از رویکرد تحلیلی – توصیفی و با تمرکز بر نظریه سازه انگاری، هویت و نقش عوامل اجتماعی را در روابط دو کشور مورد بررسی قرار می دهد و به بررسی عوامل داخلی همگرایی و واگرایی بین دو کشور می پردازد.