خوانش تطبیقی قصیده «ایوان مداین» خاقانی و اپرای «رستاخیز شهریاران ایران» میرزاده عشقی با کاربست نظریه بینامتنیت

ویرانه های بنای باشکوه ایوان مداین پیوسته منبع الهام شاعران بوده است. بحتری شاعر عرب (۲۰۶-۲۸۴) یکی از نخستین شاعرانی است که با دیدن عظمت این بنا شعری در وصف آن سرود. در ادبیات فارسی نامدارترین شعری که در واکنش به دیدار از کاخ مداین سروده شده است قصیده «ایوان مداین» سروده خاقانی، (۵۸۱-۵۲۰) است. سده ها پس از خاقانی، میرزاده عشقی (۱۳۰۳-۱۲۷۳) نیز، پس از دیدار از ویرانه های این بنای باشکوه یک اپرا زیر عنوان «رستاخیز شهریاران ایران» با الهام گرفتن از این بنا سرود. رویکرد ادبی بینامتنیت، که برگرفته از یافته های زبان شناسی نوین است، بر این اصل که هیچ متنی خودبسنده نیست بنا شده است. بر اساس این رویکرد ادبی، خوانش دقیق و نیز تعیین جایگاه هر اثر ادبی تنها با مقایسه آن با آثاری که پیش و یا پس ازآن آفریده شده اند امکان پذیر است. هدف پژوهش حاضر، که پژوهشی توصیفی تحلیلی است و به شیوه کتابخانه ای انجام شده است، مقایسه قصیده «ایوان مداین» خاقانی و اپرای «رستاخیز شهریاران ایران» سروده میرزاده عشقی با به کارگیری نظریه بینامتنیت است. در این پژوهش، که بر تفاوت های این دو اثر تمرکز دارد، تلاش می شود با ذکر عواملی، مانند سبک شعری و جهان بینی متفاوت دو شاعر، و نیز تفاوت در زمانه ای که این دو شعر در آن سروده شده اند، تصویری کامل تر از آنچه پیش تر وجود داشته است از این دو شعر و شاعران آن ها ارائه شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که گرچه منبع الهام این دو اثر یکسان است، اما تماشای ایوان مداین دو احساس و اندیشه متفاوت را در این دو شاعر برمی انگیزاند و هرکدام از این دو شاعر با توجه به سبک شعری، جهان بینی ، و نیز ویژگی های زمانه ای که در آن می زیست، دیدگاه خاص خود را درباره ویرانه های باشکوه مداین بیان می کند.

خوانش تطبیقی قصیده «ایوان مداین» خاقانی و اپرای «رستاخیز شهریاران ایران» میرزاده عشقی با کاربست نظریه بینامتنیت Keywords:

بینامتنیت , خاقانی , عشقی , ایوان مداین