جرم شناسی شاخه ای از علوم اجتماعی است که در آن، طبیعت، وسعت، علت و کنترل
رفتار مجرمانه در فرد و جامعه، نهادهای کنترل کننده و سازمان های اصلاح کننده مورد بحث قرار می گیرند.
حقوق کیفری یا
حقوق جزا دارای دو بخش
حقوق کیفری عمومی و
حقوق کیفری اختصاصی است.
حقوق کیفری و جزا شاخه ای از حقوق است ولی
جرم شناسی شاخه ای است از علم.
حقوق جزا و
جرم شناسی در مفهوم مدرن (امروزی) که به عنوان رشته ای نظام مند و دارای اصول و قواعد کلی ناظر بر جنبه های ماهوی و شکلی مستقل از هم می باشد، عمری حدود دو قرن دارد. این رشته از حقوق که از شاخه های اصلی حقوق عمومی محسوب می شود خود دارای رشته های مختلف می باشد که عمدتا شامل علوم جنایی تجربی از یک سو و علوم جنایی تحلیلی-تفسیری از سوی دیگر می شود. تحول روز افزون
حقوق جزا و علم
جرم شناسی در جوامع مختلف باعث ایجاد گونه های مختلفی از این شاخه از حقوق شده است که در گذشته سابقه ای نداشته است. ظهور علوم جنایی تجربی (از جمله علوم
جرم یابی،
جرم شناسی و کیفرشناسی و...) نشانگر تخصصی شدن
حقوق جزا است که بی تردید مرتبط با تحولات حاکم بر جامعه، صنعت، اقتصاد و... است. با این حال آن چه در میان گونه های متنوع علوم جنایی اهمیت ویژه دارد
حقوق جزا در مفهوم خاص خود و علم
جرم شناسی است. تفاوت
حقوق جزا و
جرم شناسی توسط انجمن های بین المللی از قبیل "انجمن بین المللی حقوق جزا" و "انجمن بین المللی
جرم شناسی" مورد توجه قرار گرفته است که بدین معناست که عرف بین الملل هم استقلال و هم تفکیک این دو علم را مورد قبول قرار داده است: یعنی علی الرغم وحدت موضوع بین این دو علم که همان
جرم می باشد قلمرو آن ها متفاوت است. گرچه با توجه به رابطه تنگاتنگ این دو رشته و نزدیکی موضوعات آن ها پی بردن به تمایزات و تفاوت هایشان تا اندازه ای مشکل است با این حال
حقوق جزا مجموعه ای از قواعد و اصول مربوط به
جرم و مجازات در حالی که
جرم شناسی علم بررسی پدیده بزهکاری، شناخت علل و عوامل
جرم زا و ارائه شیوه های پیشگیری و معالجه مجرم می باشد. در مقاله به مطالعه و بررسی تفاوت های میان
حقوق جزا و
جرم شناسی پرداخته می شود.