ارزیابی پیکره بندی فضایی در نگرش طراحی خانه های صفوی و قاجار با بهره گیری از روش نحو فضا (مطالعه موردی: خانه های اقلیم گرم و خشک)

در بسیاری از نگرش های طراحی، صورت و کالبد در اولویت است، این در حالی است که پرداختن به مولفه های کیفی در نگرش طراحی معمار، اهمیت بسیاری دارد. ظرف مکان با نگرش فرهنگی، اجتماعی و معنایی گره خورده است. این نگرش فراتر از مطالعات میدانی، با ابزار گوناگون به واکاوی معماری می پردازد و نحو فضا روشی است که در مولفه های ذهنی طراح و کاربر یافت می شود. بررسی ارتباطات موجود میان فضاهای مختلف در هر سیستم پیکره بندی، در قالب مفهوم «نحو فضا» شناخته می شود و این رویکرد در طراحی، موجب ایجاد ارتباطات عملکردی و فضایی کارآمد در ساختمان ها می شود. این پژوهش به تبیین و ارزیابی پیکره بندی فضایی خانه های صفوی و قاجار با استفاده با بهره گیری از روش نحو فضا، در اقلیم گرم و خشک، می پردازد. روش این پژوهش توصیفی  تحلیلی و اطلاعات اولیه ازطریق مطالعات کتابخانه ای و مقالات علمی جمع آوری و با بررسی منابع همسو، داده هایی در زمینه پیکره بندی فضایی، نظریه نحو فضا و مفاهیم مرتبط ارائه می شود. در گام بعد، با استفاده از نرم افزار UCL Depthmap تحلیل های مرتبط با مطالعات، در زمینه کنترل، ارتباط، عمق، آنتروپی و هم پیوندی شکل می گیرد. با توجه به شاکله غالب درون گرایی در ابنیه سنتی ایران، سه خانه از دوران صفوی و سه نمونه از دوران قاجار به صورت هدفمند، برای ارزیابی تطبیقی نگرش طراحی درون بنا در زمینه های مذکور انتخاب گردید. نتایج به دست آمده از تحلیل های نرم افزاری نشان می دهد که رویکرد عینی در نگرش اقلیمی در طراحی این بناها، اولویت طراح است و اگرچه می توان به تبیین نگرش تاریخی تکاملی و اثبات نگرش فضاگرا در بناهای این دوران پرداخت؛ اما بنابر پژوهش نگارندگان تغییرات محسوسی در طراحی روابط و پیکره بندی فضایی میان دو دوره در خانه ها  یافت نمی شود. در نگرش معماری سنتی ایرانی بعد از اسلام، تبیین فضاهای باز و بسته و میانه همسو با سطوح معنا در لایه های سطحی و عمیق عینیت و سطوح هویت در عمق های مختلف ذهنیت مخاطب شکل می گیرد. در نگاه کیفی مانند محرمیت بر سازمان دهی فضاها در چینش سلسله مراتبی یا پیرامون حیاط مرکزی تاثیر گذار بوده و بر پیکره بندی فضایی این بناها موثر است.

ارزیابی پیکره بندی فضایی در نگرش طراحی خانه های صفوی و قاجار با بهره گیری از روش نحو فضا (مطالعه موردی: خانه های اقلیم گرم و خشک) Keywords:

پیکره بندی فضایی , نحو فضا , نگرش فرهنگی اجتماعی , خانه های سنتی