ارزیابی تحمل به تنش خشکی لاین های پیشرفته ذرت با استفاده از صفات زراعی و مورفولوژیکی

مقدمه: تنش خشکی به عنوان یکی از اصلی ترین چالش های کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان مطرح است که می تواند به کاهش رشد، فتوسنتز و در نهایت عملکرد گیاهان منجر شود. به دلیل تاثیر مستقیم تنش خشکی بر امنیت غذایی اهمیت شناسایی و اصلاح ژنوتیپ های متحمل به خشکی ، افزایش یافته است. ذرت (Zea mays L.)، به عنوان یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در جهان، نقش کلیدی در تامین مواد غذایی و صنعتی دارد. با توجه به افزایش تقاضا برای ذرت در سال های اخیر، تضمین تولید پایدار آن در شرایط کم آبی ضروری است. در این پژوهش، تلاش شده است تا تحمل به خشکی لاین های پیشرفته ذرت (نسل هشتم خودگشنی) ارزیابی شود و ژنوتیپ های متحمل برای استفاده در برنامه های به­نژادی شناسایی شوند.مواد و روش ها: آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در دو شرایط نرمال رطوبتی (دور آبیاری ۵ روز در ظرفیت مزرعه ۸۰ درصد) و تنش خشکی (دور آبیاری ۱۰ روز در ظرفیت مزرعه ۵۰ درصد) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان اجرا شد. ۴۰ لاین پیشرفته ذرت بر اساس صفات زراعی و مورفولوژیکی شامل روز تا رسیدگی، ارتفاع گیاه، ارتفاع اولین بلال، طول و عرض برگ، تعداد بلال در بوته، تعداد دانه در بلال، تعداد ردیف دانه، طول و عرض دانه، وزن صد دانه، و عملکرد تک بوته ارزیابی شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تجزیه واریانس مرکب، آزمون مقایسه میانگین توکی، و روش های چندمتغیره مانند تجزیه خوشه ای انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که اثر متقابل لاین × محیط برای بیشتر صفات مورد مطالعه معنی دار بود، که حاکی از تفاوت واکنش لاین ها به شرایط آبیاری مختلف است. نتایج مقایسه میانگین صفات نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش صفات عملکرد تک بوته، تعداد دانه در بلال، عرض دانه و تعداد بلال در بوته به­ترتیب به میزان ۸/۵۰، ۸/۳۲، ۲/۲۸ و ۱/۲۷ درصد شده است، در حالی­که کمترین تغییرات را صفات روز تا رسیدگی (۶/۶ درصد) و ارتفاع بوته (۳/۱۳درصد) نشان دادند. لاین های ۱، ۶ و ۳۵ عملکرد بالاتری در هر دو شرایط داشتند و بر اساس شاخص تحمل به تنش به­عنوان ژنوتیپ های متحمل شناسایی شدند. بنابراین این لاین ها می توانند به عنوان پایه های ژنتیکی مناسب برای ایجاد ارقام جدید و متحمل تر مورد استفاده قرار گیرند. تجزیه خوشه ای لاین ها را در گروه های مختلفی دسته بندی کرد و تنوع ژنتیکی بالایی میان آن ها نمایان شد که بیانگر قابلیت بالا برای انتخاب ژنوتیپ های مناسب در برنامه های به­نژادی است. نتایج تجزیه خوشه ای صفات نیز نشان داد که صفت تعداد دانه در بلال با عملکرد در یک گروه قرار دارند و این صفت یک معیار کلیدی در شناسایی لاین های متحمل پرمحصول است.نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که تنش خشکی تاثیر معناداری بر صفات زراعی و مورفولوژیکی ذرت دارد و صفات مرتبط با عملکرد تک بوته بیشترین حساسیت را به تنش نشان دادند. لاین های ۱، ۶ و ۳۵ به عنوان متحمل ترین لاین ها شناسایی شدند و پیشنهاد می شود در برنامه های به­نژادی برای افزایش تحمل به خشکی مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجه میان لاین ها، ابزار ارزشمندی برای انتخاب ژنوتیپ های مطلوب است. بهره گیری از صفت تعداد دانه در بلال به عنوان معیار انتخاب در برنامه های به­نژادی ذرت پیشنهاد می شود تا عملکرد پایدار و بهبود یافته در شرایط خشکی تضمین گردد.

ارزیابی تحمل به تنش خشکی لاین های پیشرفته ذرت با استفاده از صفات زراعی و مورفولوژیکی Keywords:

تنش خشکی , تجزیه خوشه ای , ذرت , عملکرد تک بوته , لاین